Vairagya 81 - 83: Huldigung an Shiva;

॥ शिवार्चनम् ॥

|| shivaarcanam ||

Huldigung an Shiva

आसंसारं त्रिभुवनमिदं चिन्वतां तात तादृ

ङ्नैवास्माकं नयनपदवीं श्रोत्रमार्गं गतो वा ।

योऽयं धत्ते विषयकरिणी गाढगूढाभिमान

क्षीबस्यान्तः करणकरिणस्संयमालानलीलाम् ॥ ८१ ॥

aasamsaaram tribhuvanamidam cinvataam taata taadr

nnaivaasmaakam nayanapadaviim shrotramaargam gato vaa |

yo’yam dhatte vishayakarinii gaadhaguudhaabhimaana

kshiibasyaantah karanakarinassamyamaalaanaliilaam || 81 ||

Seit Anbeginn des Lebens diese drei Welten untersuchend ist uns, mein Lieber, kein solcher vor Augen gekommen oder in Erzählungen begegnet, der diese auf Sinnenfreuden zielende heimliche Vorstellung in sich fest verschließt, als würde er das Liebesspiel eines brünftigen, auf seine Elefantenkuh versessenen Elefantenbullen am Pfosten unterbinden.

यदेतत्स्वच्छन्दं विहरणमकार्पण्यमशनं

सहार्यैस्संवासश्श्रुतमुपशमैकव्रतफलम् ।

मनो मन्दस्पन्दं बहिरपि चिरस्यापि विमृश

न्न जाने कस्यैषा परिणतिरुदारस्य तपसः ॥ ८२ ॥

yadetatsvacchandam viharanamakaarpanyamashanam

sahaaryaissamvaasashshrutamupashamaika vrataphalam |

mano mandaspandam bahirapi cirasyaapi vimrsha

nna jaane kasyaishaa parinatirudaarasya tapasah || 82 ||

Das hier: die Bewegungsfreiheit, Essen ohne bedauert zu werden,

das Zusammenleben mit Edlen, die einzigartige Gelassenheit nach dem Vedastudium als Lohn des Gelübdes, ein langsam sich regender, nach außen endlich vordringender Verstand: Ich weiß nur nicht, von welcher immensen Selbstqual sie das Ergebnis sind.

जीर्णा एव मनोरथाश्च हृदये यातं च तद्यौवनं

हन्ताङ्गेषु गुणाश्च बन्ध्यफलतां याता गुणज्ञैर्विना ।

किं युक्तं सहसाऽभ्युपैति बलवान्कालः कृतान्तोऽक्षमी

हा ज्ञातं मदनान्तकाङ्घ्रियुगलं मुक्त्वास्ति नान्या गतिः ॥ ८३ ॥

jiirnaa eva manorathaashca hrdaye yaatam ca tadyauvanam

hantaangeshu gunaashca bandhyaphalataam yaataa gunajnairvinaa |

kim yuktam sahasaa’bhyupaiti balavaankaalah krtaanto’kshamii

haa jnaatam madanaantakaanghriyugalam muktvaasti naanyaa gatih || 83 ||

Verwelkt sind im Herzen die Illusionen, auch die Jugend ließen wir zurück.

Und die leiblichen Talente wurden - Wie grauenvoll! - beschnitten, ohne dass irgendwer sie erkannt. Was ist zu tun? Tritt doch der mächtige Zeitengott so plötzlich heran, der grausame Würger! Ha! Ich weiß! Zu beiden Füßen eines, der dem Liebesgott den Garaus machte, bist du frei. Da ist kein anderer Weg.     

Vairagya 77 - 80: den Weisen die Buße; der Rückzug; die Erkenntnis;ein Flügelschlag

दुराराध्याश्चामी तुरगचलचित्ताः क्षितिभुजो

वयं तु स्थूलेच्छास्सुमहति फले बद्धमनसः ।

जरा देहं मृत्युर्हरति दयितं जीवितमिदं

सखे नान्यच्छ्रेयो जगति विदुषोऽन्यत्र तपसः ॥ ७७ ॥

duraaraadhyaashcaamii turagacalacittaah kshitibhujo

vayam tu sthuulecchaassumahati phale baddhamanasah |

jaraa deham mrtyurharati dayitam jiivitamidam

sakhe naanyacchreyo jagati vidusho’nyatra tapasah || 77 ||

Schwer günstig zu stimmen, diese Herrscher mit Einfällen sprunghaft wie Rösser, 

und doch ketten wir unser Herz an das sture Verlangen nach dem größten Batzen.

Das Alter rafft hinweg den Leib, der Tod das liebgewordene Leben.

Es bleibt, o Freund, auf dieser Welt nichts Besseres dem Weisen, als die Buße.

माने म्लायिनि खण्डिते च वसुनि व्यर्थे प्रयातेऽर्थिनि

क्षीणे बन्धुजने गते परिजने नष्टे शनैर्यौवने ।

युक्तं केवलमेतदेव सुधियां यज्जह्नु कन्यापयः

पूतग्राविगिरीन्द्रकन्दरतटीकुञ्जे निवासः क्वचित् ॥ ७८ ॥

maane mlaayini khandite ca vasuni vyarthe prayaate‘rthini

kshiine bandhujane gate parijane nashte shanairyauvane |

yuktam kevalametadeva sudhiyaam yajjahnu kanyaapayah

puutagraavigiriindrakandaratatiikunje nivaasah kvacit || 78 ||

Die Anerkennung schwindet, das Vermögen ist zerstückelt, der letzte Bettler zieht enttäuscht von dannen. Verwandte machen sich davon, Hausdiener fahren weiter,

und mit jedem Schritt lassen wir die Jugend zurück.

Das einzige, was klugen Menschen da noch bleibt, ist, sich vor einer der von Schlingpflanzen überwucherten Höhlen am von Jahnus Tochter umspülten Uferhang der Himalayafelsen niederzulassen.

रम्याश्चन्द्रमरीचयस्तृणवती रम्या वनान्तस्थली

रम्यं साधुसमागमागतसुखं काव्येषु रम्याः कथाः ।

कोपोपाहितबाष्पबिन्दुतरलं रम्यं प्रियाया मुखं

सर्वं रम्यमनित्यतामुपगते चित्ते न किंचित्पुनः ॥ ७९ ॥

ramyaashcandramariicayastrnavatii ramyaa vanaantasthalii

ramyam saadhusamaagamaagatasukham kaavyeshu ramyaah kathaah |

kopopaahitabaashpabindutaralam ramyam priyaayaa mukham

sarvam ramyamanityataamupagate citte na kimcitpunah || 79 ||

Bezaubernd des Mondes Strahlenkranz, lieblich der Rasenplatz in des Waldes Mitte, erhebend das Glücksgefühl, dem beim Umgang mit Edlen wir uns nähern, erbaulich das in Dichtungen Erzählte, liebreizend das Angesicht der Liebsten, nass von Tränen, wie Zorn sie hervorbringt. All das ist nie wieder liebenswert, sobald der Geist das Vergängliche an ihnen erkannt.

रम्यं हर्म्यतलं न किं वसतये श्राव्यं न गेयादिकं

किं वा प्राणसमागमागमसुखं नैवाधिकप्रीतये ।

किं तु भ्रान्तपतङ्गपक्षपवनव्यालोलदीपांकुर

च्छायाचञ्चलमाकलय्य सकलं सन्तो वनान्तं गताः ॥ ८० ॥

ramyam harmyatalam na kim vasataye shraavyam na geyaadikam

kim vaa praanasamaagamaagamasukham naivaadhikapriitaye |

kim tu bhraantapatangapakshapavanavyaaloladiipaamkura

cchaayaacancalamaakalayya sakalam santo vanaantam gataah || 80 ||

Ist ein Flachdach nicht angenehm, darauf zu verweilen? Oder sind Gesänge nicht schön anzuhören? Erleben mit der Allerliebsten wir etwa keine Wonnen wie vom Lebensatem ganz durchdrungen?

Sollten die Edlen nicht gerade weil sie merken, wie leicht der Flügelschlag einer verirrten Motte den Schatten eines Kerzenflämmchens erzittern lässt, konsequent das Waldesinnere aufsuchen?

Vairagya 74 - 76:alte Knochen; was tun in einem kurzen Leben?

वर्णं सितं शिरसि वीक्ष्य शिरोरुहाणां

स्थानं जरापरिभवस्य तदा पुमांसम् ।

आरोपितास्थिशतकं परिहृत्य यान्ति

चण्डालकूपमिव दूरतरं तरुण्यः ॥ ७४ ॥

varnam sitam shirasi viikshya shiroruhaanaam

sthaanam jaraaparibhavasya tadaa pumaamsam |

aaropitaasthishatakam parihrtya yaanti

candaalakuupamiva duurataram tarunyah || 74 ||

Wird auf dem Haupte das Weiß der diesem noch Entsprießenden sichtbar,

ist für die Männer der Zustand erreicht, da man sie für ihr Alter verachtet.

Einen, aus dem hundert Knochen hervorstarren, meiden und umgehen

die Mädchen weiträumig wie das Wasserloch für Ausgestoßene.

यावत्स्वस्थमिदं शरीरमरुजं यावच्च दूरे जरा

यावच्चेन्द्रियशक्तिरप्रतिहता यवत्क्षयो नायुषः ।

आत्मश्रेयसि तावदेव विदुषा कार्यः प्रयत्नो महान्

संदीप्ते भवने तु कूपखननं प्रत्युद्यमः कीदृशः ॥ ७५ ॥

yaavatsvasthamidam shariiramarujam yaavacca duure jaraa

yaavaccendriyashaktirapratihataa yavatkshayo naayushah |

aatmashreyasi taavadeva vidushaa kaaryah prayatno mahaan

sandiipte bhavane tu kuupakhananam pratyudyamah kiidrshah || 75 ||

Solange wie dieser Körper hier noch kräftig und gesund, das Alter noch in weiter Ferne, die Sinneskraft uneingeschränkt und das Leben noch nicht ausgelebt ist,

soll der Weise große Werke zum Besten seiner Seele tun. Denn wenn das Haus in Flammen steht, ist Brunnen zu graben wohl kaum noch eine Gegenmaßnahme.

तपस्यन्तस्सन्तः किमधिनिवसामस्सुरनदीं

गुणोदारान्दारानुत परिचरामस्सविनयम् ।

पिबामश्शास्त्रौघानुत विविधकाव्यामृतरसा

न्न विद्मः किं कुर्मः कतिपय निमेषायुषि जने ॥ ७६ ॥

tapasyantassantah kimadhinivasaamassuranadiim

gunodaaraandaaraanuta paricaraamassavinayam |

pibaamashshaastraughaanuta vividhakaavyaamrtarasaa

nna vidmah kim kurmah katipaya nimeshaayushi jane || 76 ||

Sollen wir Bußhandlungen vollziehend uns am heiligen Flusse niederlassen ?

Oder sollen wir unsere edlen, verdienten Frauen hingebungsvoll umsorgen?

Oder Lehren in Strömen aufsaugen oder mancher Dichtung Lebensquellen?

Wir wissen nicht, was tun in einem auf wenige Momente bemessenen Menschenleben.

Vairagya 71 - 73: Ewiges und nicht ganz so Ewiges; der Verfall

|| nityaanityavastuvicaarah ||

Nachdenken über Ewiges und Vergängliches

किं वेदैः स्मृतिभिः पुराणपठनैश्शास्त्रैर्महाविस्तरैः

स्वर्गग्रामकुटीनिवास फलदैः कर्मक्रियाविभ्रमैः ।

मुक्त्वैकं भवदुःखभाररचनाविध्वंसकालानलं

स्वात्मानन्दपदप्रवेशकलनं शेषैर्वनिग्वृत्तिभिः ॥ ७१ ॥

kim vedaih smrtibhih puraanapathanaishshaastrairmahaavistaraih

svargagraamakutiinivaasa phaladaih karmakriyaavibhramaih |

muktvaikam bhavaduhkhabhaararacanaavidhvamsakaalaanalam

svaatmaanandapadapraveshakalanam sheshairvanigvrttibhih || 71 ||

Wozu die Veden, Überlieferungen, Puranalektionen, ausufernden Doktrinen,

ausgeklügelten Opferrituale mit der Niederlassung am Rand eines Dorfes im Himmel zum Lohn? Mit Ausnahme dieses einen, aufgetürmte Werdeschmerzlasten niederbrennenden Zeitenfeuers, das den Weg ebnet für den Schritt in die Glückseligkeit der Eigenseele.
Wozu der Schacher um Verdienstreste?

यतो मेरुश्श्रीमान्निपतति युगान्ताग्निवलितः

समुद्राश्शुष्यन्ति प्रचुरमकरग्राहनिलयाः ।

धरा गच्छत्यन्तं धरणिधरपादैरपि धृता

शरीरे का वार्ता करिकलभकर्णाग्रचपले ॥ ७२ ॥

yato merushshriimaannipatati yugaantaagnivalitah

samudraashshushyanti pracuramakaragraahanilayaah |

dharaa gacchatyantam dharanidharapaadairapi dhrtaa

shariire kaa vaartaa karikalabhakarnaagracapale || 72 ||

Wenn schon Meru der prächtige Berg vom Endzeitfeuer geborsten einstürzt,

die Schwärme von Delfinen und Haien beherbergenden Weltmeere austrocknen,

eine auf Felssockeln ruhende Welt zusammenbricht – wie geht die Sage vom Körper dann, der wie die Ohrzipfel eines Elefantenkälbchens herumbaumelt?

गात्रं संकुचितं गतिर्विगलिता भ्रष्टा च दन्तावलिर्

दृष्टिर्नश्यति वर्धते बधिरता वक्त्रं च लालायते ।

वाक्यं नाद्रियते च बान्धवजनो भार्या न शुश्रूषते

हा कष्टं पुरुषस्य जीर्णवयसः पुत्रोऽप्यमित्रायते ॥ ७३ ॥

gaatram samkucitam gatirvigalitaa bhrashtaa ca dantaavalir

drshtirnashyati vardhate badhirataa vaktram ca laalaayate |

vaakyam naadriyate ca baandhavajano bhaaryaa na shushruushate

haa kashtam purushasya jiirnavayasah putro’pyamitraayate || 73 ||

Die Beine schief, wackelnd der Gang, Zähne reihenweis ausgefallen,

die Sicht schwindet, Taubheit nimmt zu und es sabbert das Maul.

Was er sagt, bleibt unbeachtet, Sippschaft und Gattin wollen nicht hören.

Ach, ist das hart! Eines altersschwachen Mannes Sohn gar wird ihm zum Feind. 

Vairagya 69 - 70: keine Qual der Wahl mehr; ein unruhiger Geist

तस्मादनन्तमजरं परमं विकासि

तद्ब्रह्मं चिन्तय किमेभिरसद्विकल्पैः ।

यस्यानुषङ्गिण इमे भुवनाधिपत्य

भोगादयः कृपणलोकमता भवन्ति ॥ ६९ ॥

tasmaadanantamajaram paramam vikaasi

tadbrahmam cintaya kimebhirasadvikalpaih |

yasyaanushangina ime bhuvanaadhipatya

bhogaadayah krpanalokamataa bhavanti || 69 ||

Darum denk an das endlose, nicht alternde, höchste, über dich hinauswachsende, das hier stark machende Brahman! Wozu noch diese falschen Unterscheidungen?

Daraus ergeben sich von selbst diese Seinsmeisterung und andere vom armen Volk so hochgeschätzte Freuden.

पातालमाविशसि यासि नभो विलङ्घ्य

दिङ्ग्मण्डलं भ्रमसि मानस चापलेन ।

भ्रान्त्यापि जातु विमलं कथमात्मनीनं

न ब्रह्म संस्मरसि निर्वृतिमेषि येन ॥ ७० ॥

paataalamaavishasi yaasi nabho vilanghya

dingmandalam bhramasi maanasa caapalena |

bhraantyaapi jaatu vimalam kathamaatmaniinam

na brahma samsmarasi nirvrtimeshi yena || 70 ||

In die Hölle steigst du hinab, springst himmelhoch,

durchwanderst, o Geist, den Erdkreis unentwegt.

Wieso erinnerst du dich bei all diesen Fahrten eigentlich nie an das dir selbst so verwandte Brahman, mit dem du zur Erlösung gelangst?

Vairagya 67 68: erfüllt sind die Wünsche; Freiheit erlangt;

प्राप्ताः श्रियस्सकलकामदुघास्ततः किं

न्यस्तं पदं शिरसि विद्विषतां ततः किम् ।

सम्पादिताः प्रणयिनो विभवैस्ततः किं

कल्पं स्थिताः तनुभृतां तनवस्ततः किम् ॥ ६७ ॥

praaptaah shriyassakalakaamadughaastatah kim

nyastam padam shirasi vidvishataam tatah kim |

sampaaditaah pranayino vibhavaistatah kim

kalpam sthitaah tanubhrtaam tanavastatah kim || 67 ||

Alle Reichtümer, die jeden Wunsch erfüllen, sind erlangt: Und was jetzt?

Den Fuß aufs Haupt der Hasser gesetzt: Und wie weiter?

Mit Reichtümern Freunde um dich geschart: Na und?

Ganze Zeitalter halten nun der Menschen Körper: Und was dann?

भक्तिर्भवे मरणजन्मभयं हृदिस्थं

स्नेहो न बन्धुषु न मन्मथजा विकाराः ।

संसर्गदोषरहिता विजना वनान्ता

वैराग्यमस्ति किमितः परमर्थनीयम् ॥ ६८ ॥

bhaktirbhave maranajanmabhayam hrdistham

sneho na bandhushu na manmathajaa vikaaraah |

samsargadosharahitaa vijanaa vanaantaa

vairaagyamasti kimitah paramarthaniiyam || 68 ||

Da ist Hingabe an Shiva, Ehrfurcht vor Geburt und Sterben im Herzen,

kein Kleben an Verwandten, keine vom Liebesgott geschlagenen Wunden,

da sind menschenleere, von den Makeln der Welt freie Wälder,

da ist Entsagung – was Besseres kann man sich gar nicht wünschen!

Vairagya 64 - 66: don't trust Lady Luck; alternativlose Versenkung

मोहं मार्जय तामुपार्जय रतिं चन्द्रार्धचूडामणौ

चेतस्स्वर्गतरङ्गिणीतटभुवामासङ्गमङ्गीकुरु ।

को वा वीचिषु बुद्बुदेषु च तटिल्लेखासु च श्रीषु च

ज्वालाग्रेषु च पन्नगेषु च सरिद्वेगेषु च प्रत्ययः ॥ ६४ ॥

moham maarjaya taamupaarjaya ratim candraardhacuudaamanau

cetassvargataranginiitatabhuvaamaasangamangiikuru |

ko vaa viicishu budbudeshu ca tatillekhaasu ca shriishu ca

jvaalaagreshu ca pannageshu ca saridvegeshu ca pratyayah || 64 ||

Das Trugbild wisch beiseite und schaff dir Lust auf Shiva, der das Mondsicheljuwel auf dem Haupt trägt! Werde Mitglied der Wohngemeinschaft am Uferhang der dem Himmel entströmenden Ganga! Wer wollte denn Kräuselwellen, Wasserblasen, Blitzen, Glücksgöttinnen, Flammenspitzen, Schlangen oder Wasserfluten noch vertrauen?

चेतश्चिन्तय मा रमां सकृदिमामस्थायिनीमास्थया

भूपालभ्रुकुटीकुटीविहरणव्यापारपण्याङ्गनां ।

कन्थाकञ्चुकिनः प्रविश्य भवनद्वाराणि वाराणसी

रथ्यापङ्क्तिषु पाणिपात्रपतितां भिक्षामपेक्षामहे ॥ ६५ ॥

cetashcintaya maa ramaam sakrdimaamasthaayiniimaasthayaa

bhuupaalabhrukutiikutiiviharanavyaapaarapanyaanganaam |

kanthaakancukinah pravishya bhavanadvaaraani vaaraanasii

rathyaapanktishu paanipaatrapatitaam bhikshaamapekshaamahe || 65 ||

O Geist, denk nie wieder voller Hoffnung an eine launische Glücksgöttin, die ihren Körper feilbietend berufen ist, auf königliches Brauenrunzeln hin sich nützlich zu machen! Wir, die in Fetzen gehüllt die Straßenschluchten von Benares durchkämmen, hoffen auf Almosen, die uns vor den Hauseingängen in die hohle Hand fallen!

अग्रे गीतं सरसकवयः पार्श्वयोर्दाक्षिणात्याः

पश्चाल्लीलावलयरणितं चामरग्राहिणीनाम् ।

यद्यस्त्येवं कुरु भवरसास्वादने लम्पटत्वं

नोचेच्चेतः प्रविश सहसा निर्विकल्पे समाधौ ॥ ६६ ॥

agre giitam sarasakavayah paarshvayordaakshinaatyaah

pashcaalliilaavalayaranitam caamaragraahiniinaam |

yadyastyevam kuru bhavarasaasvaadane lampatatvam

noceccetah pravisha sahasaa nirvikalpe samaadhau || 66 ||

Vor dir Gesang, zu beiden Seiten elegante Dichter des Südens, hinter dir das muntere Klingen von Armreifen Yakschweifwedel führender Damen:

Wenn das so ist, entfalte beim Schlürfen des Lebenssaftes Sinnenlust!

Wenn nicht, o Geist, verschwinde rasch in alternativloser Versenkung!

Bhartrhari Vairagya 61 - 63: Die Selbstverpflichtung der Vernunft; komm zur Ruhe!

॥ मनस्सम्बोधननियमनम् ॥

|| manassambodhananiyamanam ||

Die Verpflichtung der Vernunft auf Selbsterweckung

परेषां चेतांसि प्रतिदिवसमाराध्य बहुधा

प्रसादं किं नेतुं विशसि हृदयक्लेशकलितम् ।

प्रसन्ने त्वय्यन्तस्स्वयमुदितचिन्तामणिगणो

विविक्तस्संकल्पः किमभिलषितं पुष्यति न ते ॥ ६१ ॥

pareshaam cetaamsi pratidivasamaaraadhya bahudhaa

prasaadam kim netum vishasi hrdayakleshakalitam |

prasanne tvayyantassvayamuditacintaamanigano

viviktassamkalpah kimaabhilashitam pushyati na te || 61 ||

In anderer Leute Bewußtsein dringst jeden Tag du ein, um sie auf mancherlei Art 

günstig und heiter zu stimmen, was mir im Herzen wehtut.

Sei nur dir selbst gewogen, und Wunschjuwelen steigen eins nach dem andern
fern jeder Absicht in dir auf, sodass jeder Wunsch sich dir erfüllt!

परिभ्रमसि किं मुधा क्वचन चित्त विश्राम्यतां

स्वयं भवति यद्यथा भवति तत्तथा नान्यथा ।

अतीतमननुस्मरन्नपि च भाव्यसङ्कल्पय

न्नतर्कितसमागमाननुभवामि भोगानहम् ॥ ६२ ॥

paribhramasi kim mudhaa kvacana citta vishraamyataam

svayam bhavati yadyathaa bhavati tatathaa naanyathaa |

atiitamananusmarannapi ca bhaavyasankalpaya

nnatarkitasamaagamaananubhavaami bhogaanaham || 62 ||

Warum ziehst, meine Sehnsucht, du so ziellos umher? Irgendwo mußt du zur Ruhe kommen. Was von sich aus sein soll, geschieht auch so und nicht anders.

Ohne über Vergangenes zu grübeln oder Künftiges mir auszumalen

erlebe die unerwartet sich einstellenden Freuden ich nun.

एतस्माद्विरमेन्द्रियार्थगहनादायासकादाश्रय

श्रेयोमार्गमशेषदुःखशमनव्यापारदक्षं क्षणात् ।

स्वात्मीभावमुपैहि संत्यज निजां कल्लोललोलां गतिं

मा भूयो भज भङ्गुरां भवरतिं चेतः प्रसीदाधुना ॥ ६३ ॥

etasmaadviramendriyaarthagahanaadaayaasakaadaashraya

shreyomaargamasheshaduhkhashamanavyaapaaradaksham kshanaat |

svaatmiibhaavamupaihi santyaja nijaam kallolalolaam gatim

maa bhuuyo bhaja bhanguraam bhavaratim cetah prasiidaadhunaa || 63 ||

Lass ab von diesem zähen Geflecht der Sinnenfreuden! Beschreite den besseren, für das sofortige Stillen endloser Schmerzen bewährten Pfad! In den Freiheitszustand steig auf! Verlass deinen inneren Weg spielender Wellen! Ergib dich brüchiger Werdelust nicht länger, komm jetzt zur Ruhe, mein Geist!