Hitopadesha Mitralabha

धर्मार्थकाममोक्षाणां प्राणाः संस्थितिहेतवः ।
तन्निघ्नता किं न हतं रक्षता किं न रक्षितम् ॥

dharmaarthakaamamokshaanaam praanaah samsthitihetavah |
tannighnataa kim na hatam rakshitaa kim na rakshitam ||

Voraussetzung für Liebe, Arbeitsleben, Wohltätigkeit und Erlösung ist die Existenz von Menschen. Ist diese vernichtet, so ist alles zerstört, ist sie geschützt, so bleibt alles andere gewahrt.

Vivekacudamani

दुर्लभं त्रयमेवैतद्दैवानुग्रहहेतुकं ।
मनुष्यत्वं मुमुक्षुत्वं महापुरुषसंश्रयः ॥

durlabham trayamevaitaddaivaanugrahahetukam |
manushyatvam mumukshutvam mahaapurushasamshrayah ||

Als schwer zu Erlangende sind diese Drei nur göttlichem Eingriff zu danken:
Menschwerdung, Erlösung und ein Bund mit den Großen dieser Welt.

Naishadhavyakhya

दाने तपसि शौर्ये वा यस्य न प्रथितं यशः ।
विद्यायामर्थलाभे वा मातुरुच्चार एव सः ॥

daane tapasi shaurye vaa yasya na prathitam yashah |
vidyaayaamarthalaabhe vaa maaturuccaara eva sah ||

Wer seine schönen Anlagen nicht mehrt, indem er schenkt, sich anstrengt, Mut zeigt oder seine Wissenschaft zu Geld macht, ist auch nur wieder einer Mutter rausgerutscht.

Subhashitasudhanidhi

तमःपरिवृतं वेश्म यथा दीपेन दीप्यते ।
तथा बुद्धिप्रदीपेन शक्य आत्मा निरीक्षितुम् ॥

tamah parivrtam veshma yathaa diipena diipyate |
tathaa buddhipradiipena shakya aatmaa niriikshitum ||

Wie die Häuser umhüllende Dunkelheit mit Lampenlicht hell wird,
kann jeder mit dem Vernunftstrahler in sich selbst hineinsehen.

Vakyapadiya

तत्तदुत्प्रेक्षमाणानां पुराणैरागमैर्विना ।
अनुपासितवृद्धानां विद्या नातिप्रसीदति ॥

tattadutprekshamaanaanaam puraanairaagamairvinaa |
anupaasitavrddhaanaam vidyaa naatiprasiidati ||

Unter denen, die das eine mit dem anderen veranschaulichen, ohne die alten Werke studiert zu haben, die ihre Alten nicht ehren, kann Bildung sich nicht entfalten.

Vishnupurana

तत्कर्म यन्न बन्धाय सा विद्या या विमुक्तये ।
आयासायापरं कर्म विद्यान्न शिल्पनैपुणम् ॥

tatkarma yanna bandhaaya saa vidyaa yaa vimuktaye |
aayaasaayaaparam karma vidyaanna shilpanaipunam ||

Richtige Arbeit schafft keine Bindung, rechte Bildung macht frei.
Keine noch so gelungene Steinmetzarbeit ist ein anstrengenderes Geschäft als Bildung.

Vishnupurana

ज्ञानमेव परंब्रह्म ज्ञानं बन्धाय कल्पते ।
ज्ञानात्मकमिदं विश्वं न ज्ञानाद्विद्यते परम् ॥

jnaanameva parambrahma jnaanam bandhaaya kalpate |
jnaanaatmakamidam vishvam na jnaanaadvidyate param ||

Erkenntnis ist der Weltgeist, Erkenntnis macht zur Verbindung bereit.
Das alles hier ist, was die Einzelseele für die Erkenntnis hat. Höheres als Erkenntnis ist nicht bekannt.

Anyoktistabaka

जडसङ्गेऽपिन लिप्ताः श्रीसद्भावेऽपि नोत्तरलाः ।
अम्भोजकोरका इव विज्ञा विकसन्ति विश्वस्मै ॥

jadasange'pi na liptaah shriimadbhaave'pi nottaralaah |
ambhojakorakaa iva vijnaa vikasanti vishvasmai ||

Im Umgang mit Blöden färbt nichts auf sie ab. Reich und gesund heben sie nicht etwa ab. Wassergeborenen Lotosknospen gleich verbreiten Vernünftige ihren Glanz überall.

Hitopadesha Mitralabha

घर्मार्तं न तथा सुशीतलजलैः स्नानं मुक्तावली
न श्रीखण्डविलेपनं सुखयति प्रत्यङ्गमप्यर्पितम् ।
प्रीत्यै सज्जनभाषितं प्रभवति प्रायो यथा देहिनां
सद्युक्त्या च पुरस्कृष्टिमन्त्रोपमम् ॥

gharmaartam na tathaa sushiitalajalaih snaanam muktaavalii
na shriikandavilepanam sukhayati pratyangamapyarpitam |
priityai sajjanabhaashitam prabhavati praayo yathaa dehinaam
sadyuktyaa ca puraskrshtimantropamam ||

Einen in der Hitze Schmachtenden beglücken ein kühler Wassertrunk, ein Bad, eine Perlenkette
oder am ganzen Körper mit Sandelpaste eingerieben zu werden nicht so sehr wie
das Wort, das ein guter Mensch ihm liebevoll sagt, denn in den meisten Fällen bewirkt es bei Menschen, was mit Hilfe eines Segensspruches auf vorher gepflügtem Boden geschieht.

Subhashitaratnasamuccaya

गुणानामन्तरं प्रायस्तज्ञो वेत्ति न चापरः ।
मालतीमल्लिकामोदं घ्राणं वेत्ति न लोचनम् ॥

gunaanaamantaram praayastajno vetti na caaparah |
maalatiimallikaamodam ghraanam vetti na locanam ||

Um der Eigenschaften Innerstes weiß meistens der Experte, und kein anderer.
Den Duft von echtem und arabischem Jasmin unterscheidet die Nase und nicht das Auge.

Hitopadesha Suhrdbheda

कोऽतिभारः समर्थानां किं दूरं व्यवसायिनम् ।
को विदेशः सविद्यानां कः परः प्रियवादिनाम् ॥

ko'tibhaarah samarthaanaam kim duuram vyavasaayinam |
ko videshah savidyaanaam kah parah priyavaadinaam ||

Was wäre Zielstrebigen zu schwer? Was wäre Geschäftsreisenden zu weit?
Wo liegt der Gebildeten Ausland? Hat noch Feinde, wer nett redet?

Harihara Subhashita

कुरु गुरुवचो निपीतं
भूयो भूयो विचिन्तयाधीतं ।
विद्या गुरूपदिष्टा चिर
परिवृष्टा विभूषणं वपुषः ॥

kuru guruvaco nipiitam
bhuuyo bhuuyo vicintayaadhiitam |
vidyaa guruupadishtaa cira
parivrshtaa vibhuushanam vapushah ||

Des Lehrers Wort wird inhaliert, Gelerntes mehr und mehr kapiert.
Wissen vom Lehrer angedeutet bedeutet, daß bald Körperschmuck auf dich herniedergeht.

Harihara Subhashita

कष्टं कर्मेति दुर्मेधाः कर्तव्याद्विनिवर्तते ।
न साहसमनारभ्य श्रेयः समुपलभ्यते ॥

kashtam karmeti durmedhaah kartavyaadvinivartate |
na saahasamanaarabhya shreyah samupalabhyate ||

"Ein hartes Stück Arbeit!" wird dumm gedacht und jede Tätigkeit vermieden.
Was nicht gleich angepackt wird, heckt keinen Gewinn.

Ramayana Ayodhya

कच्चित् सहस्रान्मूर्खाणामेकमिच्छसि पण्डीतम् ।
पण्डीतो ह्यर्थकृच्छ्रेषु कुर्यान्निःश्रेयसं महत् ॥

kaccit sahasraanmuurkhaanaamekamicchasi pandiitam |
pandiito hyarthakrcchreshu kuryaannihshreyasam mahat ||

Anstelle von Tausend Trotteln wähle einen einzigen Gewitzten!
Denn der Gewitzte kann bei Geldnot etwas Großes machen, wie es besser nicht sein könnte.

Pancatantra Mitrabheda

एकं हन्यान्न वा हन्यातिषुर्मुक्तो धनुष्मता ।
बुद्धिर्बुद्धिमतः सृष्टा हन्ति राष्ट्रं सनायकम् ॥

ekam hanyaanna vaa hanyaat ishurmukto dhanushmataa |
buddhirbuddhimatah srshtaa hanti raashtram sanaayakam ||

Einen tötet oder tötet auch nicht der vom Schützen entsandte Pfeil.
Die von einem Weisen ausgelöste Idee ruiniert das Reich samt Führung.

Subhashitasudhanidhi

एकः स्वादु न भुञ्जीत नैकः कार्यं विचिन्तयेत् ।
एको न गच्छेदध्वानं नैकः सुप्तेषु जागृयात् ॥

ekah svaadu na bhunjiita naikah kaaryam vicintayet |
eko na gacchedadhvaanam naikah supteshu jaagryaat ||

Allein soll er Süßes nicht essen, kein Projekt allein planen.
Allein soll er die Reise nicht antreten, unter Schläfern allein nicht wachen.

Subhashitasudhanidhi

एकं विषरसो हन्ति शस्त्रेणैकश्च बाध्यते ।
सराष्ट्रं सप्रजं हन्ति राजानं मन्त्रविस्रवः ॥

ekam visharaso hanti shastrenaikashca baadhyate |
saraashtram saprajam hanti raajaanam mantravisravah ||

Einen nur tötet der Giftsaft, einer nur fällt durch das Schwert.
Ein durchgesickertes Geheimnis vernichtet König und Reich samt Untertanen.

Atrisamhita

एकमप्यक्षरं यस्तु गुरुः शिष्ये निवेदयेत् ।
पृथिव्यां नास्ति तद्द्रव्यं यद्दत्वा ह्यनृणीभवेत् ॥

ekamapyaksharam yastu guruh shishye nivedayet |
prthivyaam naasti taddravyam yaddatvaa hyanrniibhavet ||

Und wenn es nur ein einziger Buchstabe ist, den ein Lehrer seinem Schüler beibringt,
so ist auf der ganzen Welt kein Wert, den der hingeben könnte, um schuldenfrei zu werden.

Harihara Subhashita

उपदिशति लोकवृत्तं वितरति वित्तं विनोदयति चित्तं ।
उत्तंभयति महत्वं विद्या हृद्या सुराजसेवेव ॥

upadishati lokavrttam vitarati vittam vinodayati cittam |
uttambhayati mahatvam vidyaa hrdyaa suraajaseveva ||

Sie erzieht zu Weltgewandheit, wirft Geld ab, unterhält den Geist,
verleiht Majestät: Bildung ist so herzerfrischend wie in des guten Königs Dienst zu stehen.

Hitopadesha Suhrdbheda

उदीरितोऽर्थः पशूनापि गृह्यते
हयश्च नागाश्च वहन्ति देशिताः ।
अनुक्तमप्यूहति पण्डीतो जनः
परेङ्गितज्ञानफला हि बुद्धयः ॥

udiirito'rthah pashunaapi grhyate
hayashca naagaashca vahanti deshitaah |
anuktamapyuuhati pandito janah
parengitajnaanaphalaa hi buddhayah ||

Den Sinn des Gesagten begreift selbst das Vieh,
angewiesen ziehen Roß und Elefant.
Ungesagtes aber ahnt nur die gelehrte Zunft,
ist doch das Kennen fremder Absicht des Klugen Lohn.

Sabharanjana

उद्यन्तु शतमादित्या उद्यन्तु शतमिन्दवः ।
न विना विदुषां वाक्यैर्नश्यत्याभ्यन्तरं तमः ॥

udyantu shatamaadityaa udyantu shatamindavah |
na vinaa vidushaam vaakyairnashyatyabhyantaram tamah ||

Aufgehen mögen hundert Sonnen, aufgehen mögen hundert Monde:
ohne Worte von Weisen kann die Finsternis tief in uns nicht weichen.

Subhashitasudhanidhi

उच्चैरुच्चरितव्यं यत्किंचिदजानतापि पुरुषेण ।
मूर्खा बहु मन्यन्ते विदुषामपि संशयो भवति ॥

uccairuccaritavyam yatkimcidajaanataapi purushena |
muurkhaa bahu manyante vidushaamapi samshayo bhavati ||

Das Wenige, was man weiß, sollte man laut sagen.
Die Dummen halten eine Menge davon, und den Klugen kommen erste Zweifel.

Pancatantra Mitrabheda

उक्तो भवति यः पूर्वं गुणवानिति संसदि ।
तस्य दोषो न वक्तव्यः प्रतिज्ञाभङ्गभीरुणा ॥

ukto bhavati yah puurvam gunavaaniti samsadi |
tasya dosho na vaktavyah pratijnaabhangabhiirunaa ||

Sobald einer in der Sitzung seiner Qualitäten wegen gelobt wurde,
werden aus Angst, die Eintracht zu verletzen, seine Verfehlungen nicht mehr diskutiert.

Vivekacudamani

इतः कोन्वस्ति मूढात्मा यस्तु स्वार्थे प्रमाद्यति ।
दुर्लभं मानुषं देहं प्राप्य तत्रापि पौरुषम् ॥

itah ko'nvasti muudhaatmaa yastu svaarthe pramaadyati |
durlabham maanusham deham praapya tatraapi paurusham ||

Wie stumpfsinnig muß einer sein, der ein lohnendes Ziel verspielt,
obwohl er schon, zumal als Mann, einen schwer zu habenden menschlichen Körper abbekam?

Mahabharata Udyoga

आचार्यात् पादमादत्ते पादं शिष्यः स्वमेधया ।
कालेन पादमादत्ते पादं सब्रह्मचारिभिः ॥

aacaaryaat paadamaadatte paadam shishyah svamedhayaa |
kaalena paadamaadatte paadam sabrahmacaaribhih ||

Ein Viertel lernt der Schüler vom Lehrer, ein Viertel durch eigene Überlegung.
Ein Viertel kommt mit der Zeit und ein Viertel von seinen Mitschülern.

Manusmrti

आचार्यपुत्रः शुश्रूषुः ज्ञानदो धार्मिकः शुचिः ।
आप्तः शक्तोऽर्थदः साधुः स्वोऽध्याप्या दश धर्मितः ॥

aacaaryaputrah shushruushuh jnaanado dhaarmikah shucih |
aaptah shakto'rthadah saadhuh svo'dhyaapyaa dasha dharmitah ||

Zehn, die es verdient haben, unterrichtet zu werden, sind der Lehrersohn, der gehorsame Diener, der Einsichtspender, der Gerechte, der Reine, der Bewährte, der Fähige, der Geldgeber, der Edle und einer von uns.

Bhagavata

असंसक्तः शरीरेऽस्मिन्नमुनोत्पादितो गृहे ।
अपत्ये द्रविणे वापि कः कुर्यान्ममतां बुधः ॥

asamsaktah shariire'sminnamunotpaadito grhe |
apatye dravine vaapi kah kuryaanmamataam budhah ||

Wie kann ein Weiser, dem eigenen Körper nicht verhaftet, das,
was dem entspringt - Häuser, Kinder und Werte - besitzen wollen?

Subhashitasudhanidhi

अलं दानेन विप्रेन्द्र यजनाध्ययनेन वा ।
इदं तत्स्वर्गसोपानममलं यत्प्रियं वचः ॥

alam daanena viprendra yajanaadhyayanena vaa |
idam tatsvargasopaanamamalam yatpriyam vacah ||

Genug geschenkt, geräuchert und meditiert, o trefflicher Brahmane!
Die sicherste Himmelsleiter ist nun mal das gute Wort.

Hitopadesha Suhrdbheda

अप्रियस्यापि पथ्यस्य परिणामः सुखावहः ।
वक्ता श्रोता च यत्रास्ति रमन्ते तत्र संपदः ॥

apriyasyaapi pathyasya parinaamah sukhaavahah |
vaktaa shrotaa ca yatraasti ramante tatra sampadah ||

Kritik, auch wenn sie unliebsam, kann zur Wohltat sich verkehren.
Wo ein Sprecher seinen Hörer trifft, sollen glückliche Zufälle sich mehren.