Hitopadesha Sandhi

मातृवत्परदारेषु परद्रव्येषु लोष्ठवत् ।
आत्मवत्सर्वभूतेषु यः पश्यति स पण्डितः ॥

maatrvatparadaareshu paradravyeshu loshthavat |
aatmavatsarvabhuuteshu yah pashyati sa panditah ||

Wer in fremden Frauen die Mutter, in fremdem Besitz ein Stück Dreck,
wer in allen Geschöpfen etwas von sich selbst sieht, ist ein Meister.

Hitopadesha

माता शत्रुः पिता वैरी बालो येन न पाठितः ।
न शोभते सभा मध्ये हंसमध्ये बको यथा ॥

maataa shatruh pitaa vairii baalo yena na paathitah |
na shobhate sabhaa madhye hansamadhye bako yathaa ||

Mütter werden zum inneren, Väter zum äußeren Feind eines Kindes, das nichts gelernt hat.
In der Versammlung wird es genausowenig glänzen wie ein Reiher inmitten von Schwänen.

Pancatantra Mitrabheda

महतां योऽपराध्येते दूरस्थोऽस्मीति नाश्वसेत् ।
दीर्घौ बुद्धिमतो बाहू ताभ्यां हिंसति हिंसकम् ॥

mahataam yo'paradhyete duurastho'smiiti naashvaset |
diirghau buddhimato baahuu taabhyaam hinsati hinsakam ||

Wer einen Mächtigen angreift, soll nicht etwa aufatmen: "Ich bin ja weit weg!"
Denn wer klug ist, dessen beide Arme sind lang genug um den Verletzer zu verletzen.

Yogavasishtha

भारोऽविवेकिनः शास्त्रं भारो ज्ञानं च रागिणः ।
अशान्तस्य मनो भारः भारोऽनात्मविदो वपुः ॥

bhaaro'vivekinah shaastram bhaaro jnaanam raaginah |
ashaantasya mano bhaarah bhaaro'naatmavido vapuh ||

Gleichgültigen ist der Lehrsatz, Verliebten die Erkenntnis lästig.
Rastlosen ist der Geist zu schwer, und wer sich selbst nicht kennt, dem wird der Leib zur Last.

Bhagavatamahatmya

भाग्योदयेन बहुजन्मसमार्जितेन
सत्संगमं च लभते पुरुषो यदा वै ।
अज्ञानहेतुकृतमोहमदान्धकार
नाशं विधाय हि तदोदयते विवेकः ॥

bhaagyodayena bahujanmasamaarjitena
satsangamam ca labhate purusho yadaa vai |
ajnaanahetukrtamohamadaandhakaara
naasham vidhaaya hi tadodayate vivekah ||

Mit aufgehendem Anteil, in seinen vielen Geburten gesammelt, in ein edleres Umfeld versetzt, kann der Mensch
den Blindmacher Wahn und Irrtum, Ursache für Unkenntnis,
ausschalten, damit ihm Urteilskraft zuwachse.

Ratnabandhagara

भये वा यदि वा हर्षे संप्राप्ते यो विमर्शयेत् ।
कृत्यं न कुरुते वेगान्न स संतापमाप्नुयात् ॥

bhaye vaa yadi vaa harshe sampraapte yo vimarshayet |
krtyam na kurute vegaanna sa santaapamaapnuyaat ||

Wer von Angst oder Freude überwältigt sich aufmerksam prüft,
wer seine Arbeit unaufgeregt erledigt, den werden keine Reuequalen je erfassen.

Manusmrti

बुद्धिवृद्धिकरण्याशु धनानि च हितानि च ।
नित्यं शास्त्राण्यवेक्षेत निगमांश्चैव वैदिकान् ॥

buddhivrddhikaranyaashu dhanaani ca hitaani ca |
nityam shaastraanyaveksheta nigamaanshcaiva vaidikaan ||

Für Intelligenz, Reichtum und Heil günstige Lehrtexte
sowie ihre vedischen Quellen ziehe man stets in Betracht.

Pancatantra Mitrabheda

बालस्यापि रवेः पादाः पतत्युपरि भूभृतां ।
तेजसा सह जातानां वयः कुत्रोपयुज्यते ॥

balasyaapi raveh paadaah patatyupari bhuubhrtaam |
tejasaa saha jaataanaam vayah kutropayujyate ||

Ganz jung noch steigt die Sonne auf Kinderfüßen über Bergriesen auf.
Wo sollten mit Strahlkraft Geborene ihre Energie auch sonst anwenden?

Hitopadesha Suhrdbheda

बालादपि ग्रहीतव्यं युक्तमुक्तं मनीषिभिः ।
रवेरविषये किं न प्रदीपस्य प्रकाशनम् ॥

baalaadapi grahiitavyam yuktamuktam maniishibhih |
raveravishaye kim na pradiipasya prakaashanam ||

Selbst von Kindern treffend Gesagtes müssen die Klügsten erfassen.
In einen Raum ohne Sonnenschein bringt schon ein Öllämpchen Licht.

Pancatantra Kakolukiya

बहवो न विरोद्धव्या दर्जया हि महाजनाः ।
स्फुरन्तमपि नागेन्द्रं भक्षयन्ति पिपीलिकाः ॥

bahavo na viroddhavyaa durjayaa hi mahaajanaah |
sphurantamapi naagendram bhakshayanti pipiilikaah ||

Selbst Mächtige siegen schwerlich im Konflikt mit allzu vielen.
Ameisen fressen die Riesenschlange, auch wenn sie sich noch so windet.

Pancatantra Kakolukiya

बलीयसा हीनबलो विरोधं
न भूतिकामो मनसापि वाञ्छेत् ।
न वध्यतेत्यन्तबलो हि यस्मा-
द्व्यक्तं प्रणशोस्ति पतङ्गवृत्तेः ॥

baliiyasaa hiinabalo virodham
na bhuutakaamo manasaapi vaanchet |
na vadhyatetyantabalo hi yasmaad
vyaktam pranashosti patangavrtteh ||

Ein Schwächling, wenn er leben will, denke nicht im Traum daran, mit einem Stärkeren sich anzulegen. Da ein so viel Mächtigerer nicht zu schlagen ist, liegt die Vernichtung einer Mottenexistenz doch auf der Hand.

Hitopadesha Suhrdbheda

बन्धुस्त्रीभृत्यवर्गस्य बुद्धेः सत्वस्य चात्मनः ।
आपन्निकषपाषाणे नरो जानाति सारताम् ॥

bandhustriibhrtyavargasya buddheh satvasya caatmanah |
aapannikashapaashaane naro jaanaati saarataam ||

Not ist der Probierstein, auf dem man den Wert des eigenen Lebensmutes und Intellekts,
wie auch den der Freundes-, Frauen- und Helferschar ablesen kann.

Hitopadesha Vigraha

प्रियं ब्रूयादकृपणः शूरः स्यादविकत्थनः ।
दाता नापात्रवर्षी स्यात्प्रगल्भः स्यादनिष्ठुरः ॥

priyam bruuyaadakrpanah shuurah syaadavikatthanah |
daataa naapaatravarshii syaatpragalbhah syaadanishthurah ||

Er soll gut zureden ohne kleinlich zu sein, er soll ein Held sein ohne zu prahlen.
Er soll schenken ohne Nichtswürdige mitzugießen, er soll selbstbewußt sein und nicht schroff.

Yashastilaka

प्राणाघातान्निवृत्तिः परधनहरणे संयमः सत्यवाक्यम्
काले शक्त्या प्रदेयं युवतिजनकथामूकभावः परेषाम् ।
तृष्णास्रोतोविबन्धो गुरुषु च विनतिः सर्वभूतानुकम्पा
सामान्यं सर्वशास्त्रेष्वनुपहतविधिः श्रेयसामेषमार्गः ॥

praanaaghaataannivrttih paradhanaharane samyamah satyavaakyam
kaale shaktyaa pradeyam yuvatijanakathaamuukabhaavah pareshaam |
trshnaasrotovibandho gurushu ca vinatih sarvabhuutaanukampaa
saamaanyam sarvashaastreshvanupahatavidhih shreyasaameshamaargah ||

Abkehr vom Tiereschlachten, Selbstbeherrschung beim Annehmen fremden Geldes, die Wahrheit sagen, bei Gelegenheit nach Kräften spenden, bei Frauengeschichten Stillschweigen anderen gegenüber;
den Triebfluß bändigen, vor Lehrern bescheiden sein, mit allen Geschöpfen mitzittern: So lautet ganz allgemein in allen Lehren die unangefochtene Regel für diesen Weg zum Besseren.

Rasagangadhara

पाण्डित्येन प्रचण्डेन येन माद्यन्ति दुर्जनाः ।
तेनैव सज्जना रूढां यान्ति शान्तिमनुत्तमाम् ॥

paandityena pracandena yena madyaanti durjanaah |
tenaiva sajjanaa ruudhaam yaanti shaantimanuttamaam ||

Nach einer bitteren Lektion, durch die Schurken erst richtig verrückt werden,
spüren gute Menschen, wie ein mit nichts zu vergleichender Frieden in ihnen aufsteigt.

Subhashitasudhanidhi

प्राज्ञोऽपि जल्पतां पुंसां श्रुत्वा वाचः शुभाशुभाः ।
गुणवद्वाक्यमादत्ते हंसः क्षीरमिवाम्भसः ॥

praanjo'pi jalpataam pumsaam shrutvaa vaacah shubhaashubhaah |
gunavadvaakyamaadatte hansah kshiiramivaambhasah ||

Der Kluge hat sich den mehr oder weniger schönen Tratsch der Schwätzer angehört.
Das Gehaltvolle entnehme er wie der Schwan seine Nährstoffe dem Wasser.

Hitopadesha Suhrdbheda

प्रस्तावसदृशं वाक्यं सद्भावसदृशं प्रियम् ।
आत्मशक्तिसमं कोपं यो जानाति स पण्डितः ॥

prastaavasadrsham vaakyam sadbhaavasadrsham priyam |
aatmashaktisamam kopam yo jaanaati sa panditah ||

Eine zur Stimmung passende Wortwahl, von Herzen kommende Liebe,
der eigenen Kraft entsprechender Zorn: Wer das kann, ist ein Meister.

Mahabharata Striparvan

प्रज्ञया मानसं दुःखं हन्याच्छारीरमौषधैः ।
एतद्विज्ञानसामर्थ्यं न बालैः समतामियात् ॥

prajnayaa maanasam duhkham hanyaacchaariiramaushadhaih |
etadvijnaanasaamarthyam na baalaih samataamiyaat ||

Geistige Not will mit Einsicht wie die des Leibes mit Arznei besiegt sein.
Von solcher Kraft ist die Vernunft, daß sie von Kindern nicht vertragen wird.

Vakyapadiya

प्रज्ञाविवेकं लभते विभिन्नागमदर्शनैः ।
कियद्वा शक्यमुन्नेतुं स्वयत्नमनुधावता ॥

prajnaavivekam labhate vibhinnaagamadarshanaih |
kiyadvaa shakyamunnetum svayatnamanudhaavataa ||

Vernünftige Einsicht gewinnt, wer sich verschiedene Lehren vor Augen führt.
Was kann einer ableiten aus eigenen Erfahrungen, denen er nachrennt?

Subhashitasudhanidhi

नित्यं कोपात्तपो रक्षेच्छ्रियं रक्षेच्च मत्सरात् ।
विद्यां मानावमानाभ्यामात्मानां च प्रमादतः ॥

nityam kopaattapo rakshecchriyam rakshecca matsaraat |
vidyaam maanaavamaanaabhyaamaatmaanam ca pramaadatah ||

Er schütze den Eifer stets vor Wut, sein Gut vor der Verschwendungssucht.
Sein Wissen hüte er vor Dünkel und Stolz und sich selbst vor dem Rausch.

Mahabharata Shanti

नास्ति विद्यासमं चक्षुर्नास्ति सत्यसमं तपः ।
नास्ति रागसमं दुःखं नास्ति त्यागसमं सुखम् ॥

naasti vidyaasamam cakshurnaasti satyasamamstapah |
naasti raagasamam duhkham naasti tyaagasamam sukham ||

Kein Auge ist wie Weisheit, keine Prüfung wie die Wahrheit.
Kein Leid ist wie die Leidenschaft, kein Glück wie der Verzicht.

Mahabharata Udyoga

नाप्राप्यमभिवाञ्छन्ति नष्टं नेच्छन्ति शोचितुम् ।
आपत्सु च न मुह्यन्ति नराः पण्डितबुद्धयः ॥

naapraapyamabhivaanchanti nashtam necchanti shocitum |
aapatsu ca na muhyanti naraah panditabuddhayah ||

Durch Erfahrung kluge Männer träumen nicht von Unerreichbarem,
suchen Verluste nicht zu beklagen und verlieren in Notlagen nicht die Fassung.

Pancatantra Mitrabheda

न स्वल्पस्य कृते भूरि नाशयेन्मतिमान् नरः ।
एतदेवात्रपाण्दित्यं यत्स्वल्पाद्भूरिरक्षणम् ॥

na svalpasya krte bhuuri naashayenmatimaan narah |
etadevaatrapaandityam yatsvalpaadbhuurirakshanam ||

Ein Vernünftiger läßt sich das Geschäft seines Lebens nicht durch Kleinkram zerstören.
Die Meisterschaft liegt nun einmal darin, das Wichtige vor dem Belanglosen zu retten.

Pancatantra Mitrabheda

नष्टं मृतमतिक्रान्तं नानुशोचन्ति पण्डिताः ।
पण्डितानां च मूर्खाणां विशेषोऽयं यतः स्मृतः ॥

nashtam mrtamatikraantam naanushocanti panditaah |
panditaanaam ca muurkhaanaam vishesho'yam yatah smrtah ||

Meister jammern nicht über Verlust, Tod oder Niederlage.
Das ist ja gerade der Unterschied zwischen Meistern und Stümpern.

Pancatantra Aparikshatakaraka

न यत्रास्ति गतिर्वायो रश्मीनां च विवस्वतः।
तत्रापि प्रविशत्याशु बुद्धिर्बुद्धिमतां सदा ॥

na yatraasti gatirvaayo rashmiinaam ca vivasvatah |
tatraapi pravishatyaashu buddhirbuddhimataam sadaa ||

Wohin kein Wind mehr geht und der Sonne Strahlen nicht mehr scheinen,
dorthin dringt im Nu und immer wieder die Vernunft der Vernunftbegabten.

Subhashitani

न देवा दण्डमादाय रक्षन्ति पशुपालवत् ।
यं हि रक्षितुमिच्छन्ति बुद्ध्या संयोजयन्ति ॥

na devaa dandamaadaaya rakshanti pashupaalavat |
yam hi rakshitumicchanti buddhyaa samyojayanti ||

Götter nehmen keine Peitsche um wie die Viehtreiber ihre Herde zu hüten.
Wen sie behüten wollen, rüsten sie mit Intelligenz aus.

Manusmrti

न तेन वृद्धो भवति येनास्य पलितं शिरः ।
यो वै युवाप्यधीयानस्तं देवाः स्थविरं विदुः ॥

na tena vrddho bhavati yenaasya palitam shirah |
yo vai yuvaapyadhiiyaanastam devaah sthaviram viduh ||

Nur weil einer ein graues Haupt hat ist er noch lange kein weiser Alter.
Wer allerdings, obwohl jung, gut lernt, den erkennen die Götter schon als gestandenen Mann.

Pancatantra Mitrabheda

न तच्छस्त्रैः न नागेन्द्रैर्न हयैः न पदातिभिः ।
कार्यं संसिद्धिमभ्येति यथा बुद्ध्या प्रसाधितम् ॥

na tacchastraih na naagendrairna hayaih na padaatibhih |
kaaryam samsiddhimabhyeti yathaa buddhyaa prasaadhitam ||

Nicht mit Waffen, nicht mit Elefanten, nicht mit Rössern und nicht mit Fußsoldaten
läßt ein Werk sich so vollenden als hätte man Vernunft gebraucht.

Manusmrti

धर्मार्थौ यत्र न स्यातां शुश्रूषावाऽपि तद्विधा ।
तत्र विद्या न वक्तव्या शुभं बीजमिवोषरे ॥

dharmaarthau yatra na syaataam shushruushaavaa'pi tadvidhaa |
tatra vidyaa na vaktavyaa shubham biijamivoshare ||

Wo Pflicht und Erwerb fehlen und Gehörtes nicht ernstgenommen wird,
darf kein Wissen ausgesprochen werden, sonst fiele gute Saat auf salzigen Boden.