Mahabharata

गोशतादपि गोक्षीरं प्रस्थं धान्यशतादपि ।
प्रासादादपि खट्वार्धं शेषाः परविभूतयः ॥

goshataadapi gokshiiram prastham dhaanyashataadapi |
praasaadaadapi khatvaardham sheshaah paravibhuutayah ||

Auch von hundert Kühen gewinnt man nur Kuhmilch, ein Scheffel mahlt man nur aus hundert Kornsäcken. Vom Palast belegt man nur eine Betthälfte; die Reste sind der anderen Luxus.

Samayocita

गुणागुणज्ञेषु गुणा भवन्ति
ते निर्गुणं प्राप्य भवन्ति दोषाः ।
आस्वाद्यतोयाः प्रभवन्ति नद्यः
समुद्रमासाद्य भवन्त्यपेयाः ॥

gunaagunajneshu gunaa bhavanti
te nirgunam praapya bhavanti doshaah |
aasvaadyatoyaah prabhavanti nadyah
samudramaasaadya bhavantyapeyaah ||

Eigenschaften in denen, die Tugend von Untugend unterscheiden, werden zu Tugenden.
Dieselben Eigenschaften in einen Untugendhaften gelegt, sind schädlich.
Vom Fluß das Wasser ist köstlich zu trinken,
kaum hat es das Meer erreicht, wird's ungenießbar.

Ratnabandhagara

गतेऽपि वयसि ग्राह्या विद्या सर्वात्मना बुधैः ।
यद्यपि स्यान्न फलदा सुलभा सान्यजन्मनि ॥

gate'pi vayasi graahyaa vidyaa sarvaatmanaa budhaih |
yadyapi syaanna phaladaa sulabhaa saanyajanmani ||

Selbst im fortgeschrittnen Alter noch sollen Kluge ihr Wissen von jedermann beziehen.
Es mag zwar nicht gleich nützlich sein, doch kommt's im andern Leben gelegen.

Mahabharata Vana

कीर्तिर्हि पुरुषं लोके संजीवयति मातृवत् ।
अकीर्तिर्जीवितं हन्ति जीवतोऽपि शरीरिणः ॥

kiirtiriha purusham loke samjiivayati maatrvat |
akiirtirjivitam hanti jiivato'pi shariirinah ||

Der Ruf schenkt dem Menschen in der Welt wie eine Mutter das Leben.
Schlechter Ruf erschlägt ihn bei lebendigem Leibe.

Samayocita

कोऽर्थान् प्राप्य न गर्वितो विषयिणः कस्यापदोऽस्तं गताः
स्त्रीभिः कस्य न खण्डितं भुवि मनः को नाम राजप्रियः ।
कः कालस्य न गोचरत्वमगमत् कोऽर्थी गतो गौरवं
को वा दुर्जयदुर्गुणेषु पतितः क्षेमेण जातः पथि ॥

ko'rthaan praapya na garvito vishayinah kasyaapado'stam gataah
striibhih kasya na khanditam bhuvi manah ko naama raajapriyah |
kah kaalasya na gocaratvamagamat ko'rthii gato gauravam
ko vaa durjayadurguneshu patitah kshemena jaatah pathi ||

Wer nähme sich nicht wichtig, kaum daß er Geld in der Hand hält?
Wären eines Sinnverliebten Niederlagen jemals weniger geworden?
Wurde einem der Frauen wegen noch nie etwas zerstört?
Nennt mir auf Erden einen, der dem König genehm wäre!
Wer wäre nicht auf den Weideplatz der Zeit getreten?
Welcher Bittsteller hätte jemals Würde besessen?
Oder wer hätte, auf schlecht zu besiegende schlechte Eigenschaften verfallen,
später in Ruhe und Frieden zum rechten Weg zurückgefunden?

Prashnottara

कोऽन्धो योऽकार्यरतः
को बधिरो यो हितानि न शृणोति ।
को मूको यः काले
प्रियाणि वक्तुं न जानाति ॥

ko'ndho yo'kaaryaratah
ko badhiro yo hitaani na shrnoti |
ko muuko yah kale
priyaani vaktum na jaanaati ||

Wer ist blind? Einer, der gern das Falsche tut.
Wer ist taub? Einer, der auf guten Rat nicht hört.
Wer ist stumm? Einer, der zur rechten Zeit
nicht weiß, was er Liebes sagen soll.

Prashnottara

कुत्र विधेयो यत्नः
विद्याभ्यासे सदौषधे दाने ।
अवधीरणा क्व कार्या
खलपरयोषित् परधनेषु ॥

kutra vidheyo yatnah
vidyaabhyaase sadaushadhe daane |
avadhiiranaa kva kaaryaa
khalaparayoshit paradhaneshu ||

Worauf die Müh verwenden?
Auf Bildung, Lernen, gute Medizin und Schenken.
Worum sich garnicht scheren?
Um Gauner, fremde Weiber, fremdes Geld.

Samayocita

कान्तावियोगः स्वजनापमानो
रणस्य शेषः कुनृपस्य सेवा ।
दरिद्रभावो विषमा सभा च
विनाग्निमेते प्रदहन्ति कायम् ॥

kaantaaviyogah svajanaapamaano
ranasya sheshah kunrpasya sevaa |
daridrabhaavo vishamaa sabhaa ca
vinaagnimete pradahanti kaayam ||

Von der Geliebten getrennt, von den Seinen verachtet zu werden,
Kampfes Ende, im Dienst eines bösen Herrn zu stehn,
ein Dasein in Armut, in der Versammlung nur Gegner zu haben
sind Dinge, die einen auch ohne Feuer bei lebendigem Leibe verbrennen.

Samayocita

कुर्वन्नपि व्यलीकानि यः प्रियः प्रिय एव सः ।
अशेषदोषदुष्टोऽपि कायः कस्य न वल्लभः ॥

kurvannapi vyaliikaani ya priyah priya eva sah |
asheshadoshadushto'pi kaayah kasya na vallabhah ||

Begeht er auch manche Gemeinheit, so ist ein lieber Mensch uns immer lieb.
Selbst der mit unendlich viel Unrat verdorbene Leib bleibt doch unser Hätschelkind.

Ratnabandhagara

क्षिपेद्वाक्यशरान्घोरान्न पारुष्यविषप्लुतान् ।
वाक्पारुष्यरुषा चक्रे भीमः कुरुकुलक्षयम् ॥

kshipedvaakyasharaanghoraanna paarushyavishaplutaan |
vaakpaarushyarushaa cakre bhiimah kurukulakshayam ||

Man soll keine in Verleumdungsgift getauchten Drohwortpfeile verschießen.
Durch kränkende Worte wutentbrannt hat Bhima des Kurugeschlechts Vernichtung besorgt.

Ratnabandhagara

केचिदज्ञानतो नष्टाः केचिन्नष्टाः प्रमादतः ।
केचित् ज्ञानावलेपेन केचिन्नष्टैस्तु नाशिताः ॥

kecidajnaanato nashtaah kecinnashtaah pramaadatah |
kecit jnaanaavalepena kecinnashtaistu naashitaah ||

Manche scheitern an Unkenntnis, manche vernichtet der Wahn.
Manche, weil sie Klugheit verspritzen, manche richtet der Verlust zu Grunde.

Ratnabandhagara

कुलीनैः सह सम्पर्कः पण्डितैः सह मित्रताम् ।
ज्ञातिभिश्च समं मेलं कुर्वाणो न विनश्यति ॥

kuliinaih saha samparkah panditaih saha mitrataam |
jnaatibhishca samam melam kurvaano na vinashyati ||

In reiche Clans einheiraten, Freundschaft mit Gelehrten,
Verkehr mit Kenntnisreichen: So handelt, wer nicht untergeht.

Pancatantra

किं तेन जातु जातेन मातुर्यौवनहारिणा ।
आरोहति न यः स्वस्य वंशस्याग्रे ध्वजो यथा ॥

kim tena jaatu jaatena maaturyauvanahaarinaa |
aarohati na yah svasya vamshasyaagre dhvajo yathaa ||

Warum ist, seiner Mutter Jugend raubend, dieser eigentlich geboren,
der nicht einem Banner gleich sich an die Spitze des Geschlechts erhebt?

Samayocitapadyamalika

क्षान्तितुल्यं तपो नास्ति संतोषान्न सुखं परम् ।
नास्ति तृष्णासमो व्याधिर्न च धर्मो दयापरः ॥

kshaantitulyam tapo naasti samtoshaanna sukham param |
naasti trshnaasamo vyaadhirna ca dharmo dayaaparah ||

Toleranz ist mit Entsagung nicht aufzuwiegen, kein Glück reicht an Zufriedenheit.
Kein Leiden ist wie Gier so stark, und Gnade geht vor Recht.

Pancatantra

क्षते प्रहारा निपतन्त्यभीक्ष्णं
धनक्षये दीप्यति जठराग्निः ।
आपत्सु वैराणि समुल्लसन्ति
छिद्रेष्वनर्था बहुलीभवन्ति ॥

kshate prahaaraa nipatantyabhiikshnam
dhanakshaye diipyati jatharaagnih |
aapatsu vairaani samullasanti
chidreshvanarthaa bahuliibhavanti ||

Auf den Erschöpften prasseln die Schläge ohn Unterlaß nieder,
im Verarmten wird der Bauchbrand erst richtig entfacht.
Bei Niederlagen frohlocken die Feinde,
Bei den Zerlumpten nehmen Fehlhandlungen zu.

Samayocitapadyamalika

क्षणशः कणशश्चैव विद्यामर्थंश्च साधयेत् ।
क्षणत्यागे कुतो विद्या कणत्यागे कुतो धनम् ॥

kshanashah kanashashcaiva vidyaamarthamshca saadhayet |
kshanatyaage kuto vidyaa kanatyaage kuto dhanam ||

Mit jedem Lidschlag und Korn für Korn sind Bildung und Vorrat zu mehren.
Ist der Moment vertan, woher soll Bildung, ist ein Korn vertan, woher soll das Geld dann kommen?

Ratnabandhagara

क्षन्तवो मन्दबुद्धीनामपराधो मनीषिणा ।
न हि सर्वत्रपाण्डित्यं सुलभं पुरुषे क्वचित् ॥

kshantavo mandabuddhiinaamaparaadho maniishinaa |
na hi sarvatrapaandityam sulabham purushe kvacit ||

Nachsicht mögen verständige Menschen mit den Verfehlungen träger Gemüter üben,
denn Universalgelehrtheit erschließt sich dem Menschen gar nicht so leicht.

Ratnabandhagara

कश्चित् कस्यचिदेव स्यात्सुहृद्विसंबभाजनम् ।
पद्मं विकासयत्यर्कः संकोचयति कैरवम् ॥

kashcit kasyacideva syaatsuhrdvisambabhaajanam |
padmam vikaasayatyarkah samkocayati kairavam ||

Freund sei nur einer mit einem und nicht auf alle sich gleichmäßig verteilend.
Den rosa Lotus läßt die Sonne erblühen, den weißen dagegen sich schließen.

Pancatantra

औषधार्थसुमन्त्राणां बुद्धेश्चैव महात्मनाम् ।
असाध्यं नास्ति लोकेऽत्र यद्ब्रह्माण्डस्य मध्यगम्॥

aushadhaarthasumantraanaam buddhaishcaiva mahaatmanaam |
asaadhyam naasti loke'tra yadbrahmaandasya madhyagam ||

Nichts in dieser Welt, was mitten in Brahmas Ei, das Weltall, gelangt,
ist unerreichbar für die mit Arznei, Geld und gutem Rat versorgten Klugen unter den Großen.

Samayocitapadyaratnamalika

एहि गच्छ पतोत्तिष्ठ वद मौनं समाचर ।
एवमाशाग्रहग्रस्तैः क्रीडन्ति धनिनोऽर्थिभिः ॥

ehi gaccha patottishtha vada maunam samaacara |
evamaashaagrahagrastaih kriidanti dhanino'rthibhih ||

Komm her! Geh hin! Fall nieder! Steh auf! Rede! Bewahre Stillschweigen!
So springt wer Geld hat mit von Hoffnungszangen gezwackten armen Schluckern um.

Mahabharata Adi

एकोऽहमस्मीति च मन्यसे त्वं
न हृच्छयं वेत्सि मुनिं पुराणम् ।
यो वेदिता कर्मणः पापकस्य
तस्यान्तिके त्वं वृजिनं करोषि ॥

eko'hamasmiiti ca manyase tvam
na hrcchayam vetsi munim puraanam |
yo veditaa karmanah paapakasya
tasyaantike tvam vrjinam karoshi ||

"Ich bin doch allein", so meinst du.
Den alten Schweiger, der in deinem Herzen wohnt, kennst du wohl nicht?
Diesen Mitwisser deiner Taten und Vergehen?
Und mit dem in dir drin willst du das Verkehrte tun!

Bhojaprabandha

एकेन राजहंसेन या शोभा सरसोऽभवत् ।
न सा बकसहस्रेण परितस्तीरवासिना ॥

ekena raajahansena yaa shobhaa saraso'bhavat |
na saa bakasahasrena paritastiiravaasinaa ||

Schön ward der See mit einem einzigen majestätischen Schwan.
Mit Tausend sein Ufer umlagernden Reihern ist es nicht dasselbe.

Samayocitapadyaratnamalika

उशना वेद यच्छास्त्रं यच्च वेद बृहस्पतिः ।
स्वभावेनैव तच्छास्त्रं स्त्रीबुद्धौ सुप्रतिष्ठितम् ॥

ushanaa veda yacchaastram yacca veda brhaspatih |
svabhaavenaiva tacchaastram striibuddhau supratishthitam ||

Was Ushanas, der Dämonen Lehrer, an Weisheit hat und Lehre, auch was der Götter Lehrer Brhaspati an Weisheit hat, ist von Natur aus schon im Geist der Frauen fest verankerte Lehre.

Pancatantra

उपदेशो हि मूर्खाणां प्रकोपाय न शान्तये ।
पयः पानं भुजंगानां केवलं विषवर्धनम् ॥

upadesho hi muurkhaanaam prakopaaya na shaantaye |
payah paanam bhujamgaanaam kevalam vishavardhanam ||

Gerade bei Blöden führt guter Rat zum Wutausbruch, nicht zur Besänftigung.
Bei Schlangen ist das Trinken von Milch auch nur bessere Giftproduktion.

Pancatantra

उपकारिषु यः साधुः साधुत्वे तस्य को गुणः ।
अपकारिषु यः साधुः स साधुः सद्भिरुच्यते ॥

upakaarishu yah saadhuh saadhutve tasya ko gunah |
apakaarishu yah saadhuh sa saadhuh sadbhirucyate ||

Unter Wohltätern edel zu sein: Worin liegt der Vorzug solchen Edelmuts?
Unter Schädlingen edel zu sein: Der wird von Guten als Edler genannt.

Ratnabandhagara

उद्योगेन विना नैव कार्यं किमपि सिध्यति ।
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः ॥

udyogena vinaa naiva kaaryam kimapi sidhyati |
na hi suptasya simhasya pravishanti mukhe mrgaah ||

Ohne Fleiß wird kein Werk vollendet.
Die Gazellen springen einem schlafenden Löwen auch nicht gleich in den Rachen.

Samayocitapadyaratnamalika

उदयति यदि भानुः पश्चिमे दिग्विभागे
प्रचलति यदि मेरुः शीततां याति वह्निः।
विकसति यदि पद्मं पर्वताग्रे शिलायां
न भवति पुनरुक्तं भाषितं सज्जनानाम् ॥

udayati yadi bhaanuh pashcime digvibhaage
pracalati yadi meruh shiitataam yaati vahnih |
vikasati yadi padmam parvataagre shilaayaam
na bhavati punaruktam bhaashitam sajjanaanaam ||

Eher geht die Sonne im Westen auf, geriete Meru die Weltachse ins Wanken, würde das Feuer kalt, erblühte ein Lotus auf dem Berg oben im Geröll, als daß zu wiederholen sei, was ein guter Mensch gesagt.

Ratnabandhagara

उत्तमोऽप्यधमस्य स्याद्याज्ञानम्रकरः क्वचित् ।
कौस्तुभादीनि रत्नानि ययाचे हरिरम्बुधिम् ॥

uttamo'pyadhamasya syaadyaajnaanamrakarah kvacit |
kaustubhaadiini ratnaani yayaace harirambudhim ||

Es soll vorkommen, daß die Hand eines Hohen zu den Almosen eines Unteren herabsinkt.
Hat doch Vishnu den Ozean um den Kaustubha und andere Edelsteine angebettelt.

Mahabharata Shanti

उत्तमं स्वार्जितं भुक्तं मध्यमं पितुरार्जितम् ।
कनिष्ठं भ्रातृवित्तं च स्त्रीवित्तमधमाधमम् ॥

uttamam svaarjitam bhuktam madhyamam piturarjitam |
kanishtham bhraatrvittam ca striivittamadhamaadhamam ||

Die Besten verbrauchen, was sie selbst erwirtschaften, der Durchschnitt, was des Vaters Fleiß erbracht. Die Kleinsten zehren vom Besitz der Brüder, nur die Untersten der Unteren vom Geld der Frauen.

Bharatamanjari

ईहन्ते सर्वभूतानि तदिदं कर्मसंज्ञितम् ।
सिद्धिक्षेत्रमिदं पुण्यमयमेवाश्रमो महान् ॥

iihante sarvabhuutaani tadidam karmasamjnitam |
siddhikshetramidam punyamayamevaashramo mahaan ||

Alle Welt strebt danach, in ihr wird Tatenfolge erkennbar.
Sie ist das Feld für Selbstverwirklichung, sie ist ein Segen, diese bedeutende Lebensphase.

Mahabharata Shanti

इदं लब्धमिदं नष्टमिदं लप्स्ये पुनर्धिया ।
इति चिन्तयतामेव जीर्णमायुः शरीरिणाम् ॥

idam labdhamidam nashtamidam lapsye punardhiyaa |
iti cintayataameva jiirnamaayuh shariirinaam ||

"Das ist gewonnen, das ist verloren, und wie krieg ich das nur wieder zurück?"
Um das zu denken verbrauchen die Leute ihr Leben.

Mahabharata Shanti

आत्मा जेयः सदा राज्ञा ततो जेयाश्च शत्रवः ।
अजितात्मा नरपतिर्विजयेत कथं रिपून् ॥

aatmaa jeyah sadaa raajnaa tato jeyaashca shatravah |
ajitaatmaa narapatirvijayeta katham ripuun ||

Ein König muß zuerst sich selbst besiegen, dann erst sind die Feinde zu besiegen.
Wie sollte denn ein Herr über Menschen, ohne sich selbst besiegt zu haben, Feinde besiegen können?