Mahabharata Aranyaparvan

शोकस्थानसहस्राणि दुःखस्थानशतानि च ।
दिवसे दिवसे मूढमाविशन्ति न पण्डितम् ॥

shokasthaanasahasraani duhkhasthaanashataani ca |
divase divase muudhamaavishanti na panditam ||

Tausende von Sorgen, Hunderte von Nöten stürmen Tag für Tag
auf den Versager, nicht aber auf den Meister ein.

Hitopadesha Suhrdbheda

शीतवातातपक्लेशान् सहन्ते ये पराश्रिताः ।
तदंशेनापि मेधावी तपस्तप्त्वा सुखी भवेत् ॥

shiitavaataatapakleshaan sahante ye paraashritaah |
tadamshenaapi medhaavii tapastaptvaa sukhii bhavet ||

Die sich anderen unterwerfen, erdulden Kälte, Sturm und Hitzequalen.
Mit nur einem Bruchteil dessen wird der Kluge glücklich, wenn er heiß bereut hat.

Hitopadesha Mitralabha

शास्त्राण्यधीत्यापि भवन्ति मूर्खाः
यस्तु क्रियावान् पुरुषः स विद्वान् ।
सुचिन्तितमौषधमातुराणां
न नाममात्रेण करोत्यरोगम् ॥

shaastraanyadhiityaapi bhavanti muurkhaah
yastu kriyavaan purushah sa vidvaan |
sucintitam aushadhamaaturaanaam
na naamamaatrena karotyarogam ||

Ganze Lehrbücher können sie auswendig und sind trotzdem blöde.
Nur wer sie praktisch anwendet ist ein weiser Mann.
Ein wohldurchdachtes Heilverfahren macht Kranke
mit seinem Namen allein jedenfalls nicht gesund.

Malavikagnimitra

श्लिष्टा क्रिया कस्यचिदात्मसंस्था
संक्रान्तिरन्यस्य विशेषयुक्ता ।
यस्योभयं साधु स शिक्षकाणां
धुरि प्रतिष्ठापयितव्य एव ॥

shlishtaa kriyaa kasyacidaatmasamsthaa
samkraantiranyasya visheshayuktaa |
yasyobhayam saadhu sa shikshakaanaam
dhuri pratishthaapayitavya eva ||

Wissensvermittlung ist für die einen reine Privatsache, mit der sie zurückhalten,
während sie bei anderen ausgezeichnet funktioniert.
Wer beides gut versteht, ist unter den Lehrern
geradezu als Stützpfeiler aufzustellen.

Vivekacudamani

शब्दजालं महारण्यं चित्तभ्रमणकारणम् ।
अतः प्रयत्नाज्ज्ञातव्यं तत्त्वज्ञात्तत्त्वमात्मनः ॥

shabdajaalam mahaaranyam cittabhramanakaaranam |
atah prayatnaajjnaatavyam tattvajnaattattvamaatmanah ||

Das Netz der Worte ist der Gedankenverirrung bewirkende Urwald.
Also bemüht euch, das Wesen der Dinge selbst von einem Sachkundigen zu erfahren.

Manusmrti

श्रद्धधानः शुभां विद्यामाददीतावरादपि ।
अन्त्यादपि परं धर्मं स्त्रीरत्नं दुष्कुलादपि ॥

shraddadhaanah shubhaam vidyaamaadadiitaavaraadapi |
antyaadapi param dharmam striiratnam dushkulaadapi ||

Man fasse Vertrauen und empfange Bildungssegen selbst von Jüngeren,
höchste Festigung selbst von den Geringsten und ein Juwel von Frau gar von schlechten Eltern.

Ratnabandhagara

विवेकः सह संयत्या विनयो विद्यया सह ।
प्रभुत्वं प्रश्रयोपेतं चिह्नमेतन्महात्मनाम् ॥

vivekah saha samyatyaa vinayo vidyayaa saha |
prabhutvam prashrayopetam cihnametanmahaatmanaam ||

Großen Persönlichkeiten sieht man an, daß ihre Vernunft mit Zurückhaltung,
ihre Selbstzucht mit Weisheit und ihre Macht mit Demut gepaart ist.

Hitopadesha Sandhi

विषमां हि दशां प्राप्य दैवं गर्हयते नरः ।
आत्मनः कर्मदोषांस्तु नैव जानात्यपण्डितः ॥

vishamaam hi dashaam praapya daivam garhayate narah |
aatmanah karmadoshaanstu naiva jaanaatyapanditah ||

So hadert der Narr mit dem Schicksal, wenn er in der Klemme steckt.
Von Mängeln im eigenen Handeln aber ahnt der Unbedarfte nichts.

Kuvalayananda

विद्वानेव विजानाति विद्वज्जनपरिश्रमम् ।
न हि वन्ध्या विजानाति गुर्वीं प्रसववेदनाम् ॥

vidvaaneva vijaanaati vidvajjanaparishramam |
na hi vandhyaa vijaanaati gurviim prasavavedanaam ||

Schweißtreibende Kopfarbeit kennt nur der Gelehrte.
Keine Unfruchtbare weiß um Schwangersein, Preßwehen und Geburt.

Ratnabandhagara

विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन ।
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ॥

vidvatvam ca nrpatvam ca naiva tulyam kadaacana |
svadeshe puujyate raajaa vidvaan sarvatra puujyate ||

Weisheit und Königtum wiegen nie gleich viel.
Ein König wird in seinem Land, der Weise überall verehrt.

Hitopadesha

विद्या ददाति विनयं विनयाददातिपात्रतां ।
पात्रत्वाद्धनमाप्नोति धनाद्धर्मं ततः सुखम् ॥

vidyaa dadaati vinayam vinayaadadaatipaatrataam |
paatratvaaddhanamaapnoti dhanaaddharmam tatah sukham ||

Bildung verleiht Disziplin, Disziplin schafft Aufnahmebereitschaft.
Aus dieser Kapazität wird Geld, aus dem Geld entstehen Pflichten, aus denen Glück.

Harihara Subhashita

विद्याविनयोपेता हरति न चेतांसि कस्य मनुजस्य ।
मणिकाञ्चनसंयोगो जनयति लोकस्य लोचनानन्दम् ॥

vidyaavinayopetaa harati na cetaansi kasya manujasya |
manikaancanasamyogo janayati lokasya locanaanandam ||

Wer ließe sich nicht hinreißen von einem Gebildeten, wenn der bescheiden daherkommt?
Erst ein in Gold gefaßtes Juwel wird der Welt zur Augenweide.

Manusmrti

वित्तं बन्धुर्वयः कर्म विद्या भवति पञ्चमी ।
एतानि मान्यस्थानानि गरीयो यद्यदुत्तरम् ॥

vittam bandhurvayah karma vidyaa bhavati pancamii |
etaani maanyasthaanaani gariiyo yadyaduttaram ||

Besitz, Beziehungen, Alter, Beruf und Bildung sind die fünf
Bausteine der Anerkennung, wobei das Wichtigere das jeweils nächste ist.

Subhashitasudhanidhi

वाक्सायका वदनान्निष्पतन्ति
यैराहतः शोचति रात्र्यहानि ।
परस्परं मर्मसु ते पतन्ति
तान् पण्डितो नापसृजेत्परेषु ॥

vaaksaayakaa vadanaannishpatanti
yairaahatah shocati raatryahaani |
parasparam marmasu te patanti
taan pandito naapasrjetpareshu ||

Wortpfeile schießen aus dem Mund hervor.
Von ihnen getroffen leidet man Tage und Nächte,
treffen sie doch auf beiden Seiten wunde Punkte.
Die schießt ein Meister auf andere nicht ab.

Pancatantra Mitrasamprapti

व्यसनेष्वेव सर्वेषु यस्य बुद्धिर्न हीयते ।
स तेषां पारमभ्येति तत्प्रभावादसंशयम् ॥

vyasaneshveva sarveshu yasya buddhirna hiiyate |
sa teshaam paaramabhyeti tatprabhaavaadasamshayam ||

Wen in Niederlagen aller Art die Gewitztheit nicht verläßt,
wird sie dieses Vorzugs wegen ohne Zweifel überstehen.

Hitopadesha Vigraha

यो यत्र कुशलो कार्ये तं तत्र विनियोजयेत् ।
कर्मस्वधृष्टकर्मा यच्छास्त्रज्ञोपि विमुह्यति ॥

yo yatra kushalo kaarye tam tatra viniyojayet |
karmasvadhrshtakarmaa yacchaastrajno'pi vimuhyati ||

Ihm sei auferlegt das Werk, worauf er sich versteht.
Selbst ein Schriftkundiger verzagt vor Aufträgen, denen er nicht gewachsen ist.

Pancatantra Mitrabheda

यो न वेत्ति गुणान्यस्य न तं सेवेत पण्डितः ।
न हि तस्मात्फलं किंचित्सुकृष्णादूषरादिव ॥

yo na vetti gunaanyasya na tam seveta panditah |
na hi tasmaatphalam kimcitsukrshtaaduusharaadiva ||

Salzboden bringt auch gut durchgepflügt keine Ernte hervor.
Drum diene ein Kluger keinem, der seine Qualitäten nicht ernstnimmt.

Pancatantra Aparikshitakaraka

यः सततं परिपृच्छति शृणोति संधारयत्यनिशं ।
तस्य दिवाकरकिरणैर्नलिनीव विवर्धते बुद्धिः ॥

yah satatam pariprcchati shrnoti sandhaarayatyanisham |
tasya divaakarakiranairnaliniiva vivardhate buddhih ||

Klugheit entfaltet sich wie die Lotusblüte im Morgensonnenglanz
in einem, der immer wieder nachfragt, zuhört und unermüdlich nachdenkt.

Mahabharata Sabhaparvan

यस्य नास्ति स्वयं प्रज्ञा केवलं तु बहुश्रुतः ।
न स जानाति शास्त्रार्थं दर्वी सूपरसानिव ॥

yasya naasti svayam prajnaa kevalam tu bahushrutah |
na sa jaanaati shaastraartham darvii suuparasaaniva ||

Holzlöffel schmecken die Suppe ebenso wenig wie einer den Sinn der Texte versteht,
der nur vieles gehört, sich selbst aber noch nicht erkannt hat.

Samyocita Padyamalika

यस्तु संचरते देशान् यस्तु सेवेत पण्डितान् ।
तस्य विस्तारिता बुद्धिस्तैलबिन्दुरिवाम्भसि ॥

yastu samcarate deshaan sevate yastu panditaan |
tasya vistaaritaa buddhistailabindurivaambhasi ||

Nur wer Länder bereist, nur wer Meistern dient,
dessen Intelligenz dehnt sich aus wie der Öltropfen auf dem Wasser.

Mahabharata Udyoga

यस्य कृत्यं न विघ्नन्ति शीतमुष्णं भयं रतिः ।
समृद्धिरसमृद्धिर्वा स वै पण्डित उच्यते ॥

yasya krtyam na vighnanti shiitamushnam bhayam ratih |
samrddhirasamrddhirvaa sa vai pandita ucyate ||

Wessen Werk nicht verhindern Kälte, Hitze, Angst, Lust,
Erfolg oder Mißerfolg, ist wahrlich ein Meister zu nennen.

Bhagavatapurana

यदध्रुवस्य देहस्य सानुबन्धस्य दुर्मतिः ।
ध्रुवाणि मन्यते मोहाद् गृहक्षेत्रवसूनि च ॥

yadadhruvasya dehasya saanubandhasya durmatih |
dhruvaani manyate mohaad grhakshetravasuuni ca ||

Irrtümlich hält einer mit falschem Bewußtsein an den vergänglichen Leib gebundene
Wertgegenstände, Grundstücke und Bauten für unvergänglich.

Manusmrti

यथा खनन् खनित्रेण नरो वार्यधिगच्छति ।
तथा गुरुगतां विद्यां शुश्रूषुरधिगच्छति ॥

yathaa khanan khanitrena naro vaaryadhigacchati |
tathaa gurugataam vidyaam shushruushuradhigacchati ||

Wer lernen will, findet das im Lehrer vorhandene Wissen
wie einer mit der Schaufel grabend Wasser findet.

Manusmrti

यथा यथा हि पुरुषः शास्त्रं समधिगच्छति ।
तथा तथा विजानाति विज्ञानां चास्य रोचते ॥

yathaa yathaa hi purushah shaastram samadhigacchati |
tathaa tathaa vijaanaati vijnaanaam caasya rocate ||

Je tiefer einer in die Lehre eindringt, desto besser merkt er, wie Erkenntnis ihn erleuchtet.

Vakyapadiya

यत्नेनानुमितोऽप्यर्थः कुशलैरनुमातृभिः ।
अभियुक्ततरैरन्यैरन्यथैवोपपाद्यते ॥

yatnenaanumito'pyarthah kushalairanumaatrbhih |
abhiyuktatarairanyairanyathaivopapaadyate ||

Aussagen, von scharfsinnigen Logikern sorgfältig geschlußfolgert,
können von anderen, noch versierteren, angegriffen und wieder anders ausgelegt werden.

Mahabharata

यत् श्रुतं न विरागाय न धर्माय न शान्तये ।
सुबद्धमपि शब्देन काकवाशितमेव तत् ॥

yat shrutam na viraagaaya na dharmaaya na shaantaye |
subaddhamapi shabdena kaakavaashitameva tat ||

Wohltönende Tradition ist nichts als Krähengekrächz,
wenn sie nicht zur Gelassenheit, zur Gerechtigkeit und zum Frieden taugt.

Ratnasamuccaya

यत्र विद्वज्जनो नास्ति श्लाघ्यस्तत्राल्पधीरपि ।
निरस्तपादपे देशे एरण्डोऽपि द्रुमायते ॥

yatra vidvajjano naasti shlaaghyastatraalpadhiirapi |
nirastapaadape deshe erando'pi drumaayate ||

Da, wo kein Mensch mehr gebildet ist, kann jeder Kleingeist auftrumpfen.
Auf baumlosem Ödland bäumt jeder Rizinusstrunk sich auf.

Dhvanyaloka

यच्च कामसुखं लोके यच्च दिव्यं महत् सुखम् ।
तृष्णाक्षयसुखस्यैते नार्हतः षोडशीं कलाम् ॥

yacca kaamasukham loke yacca divyam mahat sukham |
trshnaakshayasukhasyaite naarhatah shodashiim kalaam ||

Sei es Liebesglück auf Erden, sei es himmlische Exstase,
keines reicht an den sechzehnten Teil des Glücks nach Triebverzicht heran.

Pancatantra Kakolukiya

मानाद्वा यदि वा लोभात् क्रोधाद्वा यदि वा भयात् ।
यो न्यायमन्यथा ब्रूते स याति नरकं नरः ॥

maanaadvaa yadi vaa lobhaat krodhaadvaa yadi vaa bhayaat |
yo nyaayamanyathaa bruute sa yaati narakam narah ||

Wer aus Stolz, oder Gier, oder Wut oder Angst ein falsches Urteil spricht,
ist ein Narr und fährt zur Hölle.