कन्यायाश्च वरस्यापि यत्रोभयोर्भवेद्रतिः ।
तथा कन्यां वरो धीमान् वरयेद्वंशशुद्धये ॥
पुत्रो भृत्य: सुहृन्मित्रं भार्या धर्मश्च सत्यता ।
तस्यैतान्यपयास्यन्ति क्रोधशीलस्य निश्चितम् ॥
putro bhrtyah suhrnmitram bhaaryaa dharmashca satyataa |
tasyaitaanyapayaasyanti krodhashiilasya nishcitam ||
Sohn, Diener, bester Freund, Ehefrau, Pflichtgefühl und Gewissen:
Die werden garantiert von einem Tobsüchtigen abfallen.
परनिन्दासु पाण्डित्यं स्वेषु कार्येष्वनुद्यम: ।
प्रद्वेषश्च गुणज्ञेषु पन्थानो ह्यापदां त्रय: ॥
निरानन्दा दारा व्यसनविमुखो बान्धवजनो
जडीभूतं मित्रं धनविरहशीर्ण: परिजन: ।
असन्तुष्टं चेतस्कुलिशकठिनं जीवितमिदं
विधिर्वामारम्भस्तदपि च मनो वाञ्छति सुखम् ॥
कीर्तिरक्षणमादिष्टं कीर्तिर्हि परमं धनम् ।
नष्टकीर्तेर्मनुष्यस्य जीवितं निष्फलं स्मृतम् ॥
संपदा सुस्थिरंमन्यो भवति स्वल्पया’पि य: ।
कृतकृत्यो विधिर्मन्ये न वर्धयति तस्य ताम् ॥
कन्या वरयते रूपं माता वित्तं पिता श्रुतम् ।
बान्धवाः कुलमिच्छन्ति मिष्टान्नमितरे जनाः ॥
kanyaa varayate ruupam maataa vittam pitaa shrutam |
baandhavaah kulam icchanti mishtaannam itare janaah ||
Die Braut wählt die Schönheit, die Mutter das Geld, der Vater die Bildung,
Verwandte wollen ans edle Geschlecht, die Hochzeitsgäste was Leckeres zu essen.
क्षन्तव्यो मन्दबुद्धीनामपराधो मनीषिणा ।
न हि सर्वत्र पान्डित्यं सुलभं पुरुषे क्वचित् ॥
kshantavyo mandabuddhiinaam aparaadho maniishinaa |
na hi sarvatra paandityam sulabham purushe kvacit ||
Verständnisvolle Menschen üben Nachsicht, wenn ein Ignorant gefehlt hat,
ist die Weisheit doch nicht jedem in den Schoß gefallen.
कन्या वरयते रूपं माता वित्तं पिता श्रुतम् ।
बान्धवाः कुलमिच्छन्ति मिष्टान्नमितरे जनाः ॥
क्षन्तव्यो मन्दबुद्धीनामपराधो मनीषिणा ।
न हि सर्वत्र पाण्डित्यं सुलभं पुरुषे क्वचित् ॥
बृहत्सहाय: कार्यान्तं क्शोदीयानपि गच्छति ।
संभूयाम्भोधिमभ्येति महानद्या नगापगा ॥ ॥
परितप्यत एव नोत्तम: परितप्तो’प्यपर: सुसंवृति: ।
परवृद्धिभिराहितव्यथ: स्फुटनिर्भिन्नदुराशयो’धम: ॥
कर्तव्यमेव कर्तव्यं प्राणैः कन्ठगतैरपि ।
अकर्तव्यं न कर्तव्यं प्राणैः कन्ठगतैरपि ॥
kartavyameva kartavyam praanaih kanthagatairapi |
akartavyam na kartavyam praanaih kanthagatairapi ||
Was zu tun war, muß getan worden sein, wenn man sein Leben aushaucht.
Was nicht getan werden durfte, darf nicht getan worden sein, wenn einem der Lebenshauch im Hals steckenbleibt.
औत्सुक्यमात्रमवसाययति प्रतिष्ठा
क्लिश्नाति लब्धपरिपालनवृत्तिरेवं ।
नातिश्रमापनयनाय न च श्रमाय
राज्यं स्वहस्तधृतदण्डमिवातपत्रम् ॥
कर्तव्यमेव कर्तव्यं प्राणैः कण्ठगतैरपि ।
अकर्तव्यं न कर्तव्यं प्राणैः कण्ठगतैरपि ॥
किमिवाखिललोककीर्तितं कथयत्यात्मगुणं महामना: ।
वदिता न लघीयसो’पर: स्वगुणं तेन वदत्यसौ स्वयम् ॥
मन्त्रे तीर्थे द्विजे दैवे दैवज्ञे भेषजे गुरौ ।
यादृशीं भावनां कुर्यात् सिद्धिर्भवति तादृशी ॥
यत्र विद्वज्जनो नास्ति श्लाघ्यस्तत्राल्पधीरपि ।
निरस्तपादपे देशे एरण्डो’पि द्रुमायते ॥
ऐश्वर्यादनपेतमीश्वरमयं लोको’र्थतः सेवते
तम् गच्छन्त्यनु ये विपत्तिषु पुनस्ते तत्प्रतिष्ठाशया ।
भर्तुः ये प्रलये’पि पूर्वसुकृतासंगेन निःसंगया
भक्त्या कार्यधुरं वहन्ति भवस्ते दुर्लभास्त्वदृशाः ॥
Mudrarakashasa
aishvaryaad anapetam ayam loko'rthah sevate
tam gacchanty anu ye vipattishu punas te tatpratishtha aashayaa ।
bhartuh ye pralaye'pi puurvasukrta aasangena nihsangayaa
bhaktyaa kaaryadhuram vahanti bhavas te durlabhaas tv adrshaah ॥
Wer's in der Welt zu was bringen will, dient einem noch nicht abgetretenen Herrscher.
Einige kommen auch bei Niederlagen gelaufen in der Hoffnung, danach eingestellt zu werden.
Ganz schwer zu finden oder gar nicht sichtbar sind die, die aus Anhänglichkeit an frühere Wohltaten sich selbstlos hingebend die Arbeitsbelastung weiter ertragen.
एवं बलिभ्यो बलिनः सन्ति राघवनन्दन।
नावज्ञा हि परे कार्या य इच्छेत् प्रियमात्मनः ॥
evam balibhyah balinah santi raaghavanandana |
naavajnaa hi pare kaaryaa ya icchet priyamaatmanah ||
So findet sich für jeden Starken ein Stärkerer, o Rama, Freude des Raghu-Geschlechts. Des anderen Motive mußt du kennen, wenn du selbst nicht zu kurz kommen willst.
औत्सुक्यमात्रमवसाययति प्रतिष्ठा
क्लिश्नाति लब्धपरिपालनवृत्तिरेवं ।
नातिश्रमापनयनाय न च श्रमाय
राज्यं स्वहस्तधृतदण्डमिवातपत्रम् ॥
अतिसाहसमतिदुष्करमत्याश्चर्यं च दानमर्थानाम् ।
यो हि ददाति शरीरं न ददाति स वित्तलेशमपि ॥
- सुभाषितसुधानिधि - न ददाति स वित्तलेशमपि
atisaahasamatidushkaramatyaashcaryam ca daanamarthaanaam ।
yo hi dadaati shariiram na dadaati sa vittaleshamapi ॥
Ein Geldgeschenk wäre zu riskant, zu mühsam, ja, geradezu absurd.
Eher gibt einer sein Leben, als ein Bruchstück seiner Habe.
अतिवादांस्तितिक्षेत नावमन्येत कंचन ।
न चेमं देहमाश्रित्य वैरं कुर्वीत केनचित् ॥
- मनुस्मॄति
ativaadaanstitiksheta naavamanyeta kancana |
na cemam dehamaashritya vairam kurviita kenacit ||
Gelassen ertrage er, die ihn überschreien, und beleidige sie nicht etwa auch.
Solange wir in dieser Haut stecken, sollten wir ihretwegen keine Feindschaft anfangen.
अज्ञानाद्यदि वा ज्ञानात्कृत्वा कर्म विगर्हितम् ।
तस्माद्विमुक्तिमिन्विच्छन् द्वितीयं न समाचरेत् ॥
- मनुस्मॄति - द्वितीयं न समाचरेत्
ajnaanaadyadi vaa jnaanaatkrtvaa karma vigarhitam |
tasmaadvimuktiminvicchan dvitiiyam na samaacaret ||
Hat er die verdammte Tat wissentlich oder unwissentlich erst verübt
und will mit aller Kraft sich davon lösen, so darf er sie kein zweites Mal begehen.
अजरामरवत् प्राज्ञो विद्यामर्थं च साधयेत् ।
गृहीत इव केशेषु मृत्युना धर्ममाचरेत् ॥
- समयोचित पद्यमालिका - धर्माचरण
ajaraamaravat praajno vidyaamartham ca saadhayet |
grhiita iva kesheshu mrtyunaa dharmamaacaret ||
Gleichsam nicht alternd unsterblich mehre er weise geworden Wissen und Wohlstand.
Vom Tod schon beim Schopf gepackt handle er noch gerecht.
अक्रोधेन जयेत् क्रोधमसाधुं साधुना जयेत् ।
जयेत् कदर्यं दानेन जयेत् सत्येन चानृतम् ॥
- महाभारत - उद्योग - जयेत् सत्येन चानृतम्
akrodhena jayet krodhamasaadhum saadhunaa jayet |
jayet kadaryam daanena jayet satyena caanrtam ||
Unaufgeregtheit kann Wut, Geradheit kann Verbogenheit besiegen.
Schenken kann Geiz, Ehrlichkeit kann Trug bezwingen.
अकुर्वन् विहितं कर्म निन्दितं च समाचरन् ।
प्रसक्तश्चेंद्रियार्थेषु प्रायश्चित्तीयते नरः ॥
- मनुस्मृति - प्रायश्चित्तीयते नरः
akurvan vihitam karma ninditam ca samaacaran |
prasaktashcendriyaartheshu praayashcittiiyate narah ||
Wer von seinen Sinneseindrücken abhängig statt des angewiesenen Werks
das Verfluchte tut, muß dafür büßen.
अकृत्वा पौरुषं या श्रीर्विकासिन्यपि किं तया ।
जरद्गवो'पि चाश्नाति दैवादुपगतं तृणम् ॥
akrtvaa paurusham yaa shriirvikaasinyapi kim tayaa ।
jaradgavo'pi caashnaati daivaad upagatam trnam ॥
Wie sollte Fülle sich entfalten, für die kein Wagemut gebraucht? Selbst eine alte Kuh käut den zugefallnen Halm.
विवेकः सह संयत्या विनयो विद्यया सह ।
प्रभुत्वं प्रश्रयोपेतं चिह्नमेतन्महात्मनाम् ॥
vivekah saha samyatyaa vinayo vidyayaa saha ।
prabhutvam prashrayopetam cihnametanmahaatmanaam ॥
Großen Persönlichkeiten sieht man an, daß ihre Vernunft mit Zurückhaltung,
ihre Selbstzucht mit Weisheit und ihre Macht mit Demut gepaart ist.
शरीरं ज्ञानजननं रोगो विष्णुस्मृतिप्रदः ।
विपद्वैराग्यजननी त्रयं सुख़करं सताम् ॥
shariiram jnaanajananam rogo vishnusmrtipradah ।
vipadvairaagyajananii trayam sukhakaram sataam ॥
Ein Körper zum Erkennen wie geschaffen, Gebrechen schenkt Erinnerung an Gott, Scheitern, die Mutter der Entsagung: Das ist der Edlen Glücksdreieck.
एवं बलिभ्यो बलिनः सन्ति राघवनन्दन ।
नावज्ञा हि परे कार्या य इच्छेत् प्रियमात्मनः ॥
एकं हि चक्षुरमलं सहजो विवेकः
विद्वद्भिरेव सह संवसनं द्वितीयम् ।
यस्यास्ति न द्वयमिदम् स्फुटमेव सोऽधः
तस्यापमार्गचलने वद कोऽपराधः ॥
एतावानेव पुरुषः कृतं यस्मिन् न नश्यति ।
यावच्च कुर्यादन्योऽस्य कुर्याद्बहुगुणं ततः ॥
एतावानेव पुरुषः कृतं यस्मिन्न नश्यति ।
यावच्च कुर्यादन्योऽस्य कुर्याद्बहुगुणंस्ततः ॥
एतावज्जन्मसाफल्यं देहिनामिह देहिषु ।
प्राणैरर्थैर्धिया वाचा श्रेय एवाचरेत्सदा ॥
एतावज्जन्मसाफल्यं यदनायत्तवृत्तिता ।
ये पराधीनतां यतास्ते वै जीवन्ति के मृताः ॥
एकेनापि सुपुत्रेण सिंही स्वपिति निर्भयम् ।
सहैव दशभिः पुत्रैर्भारं वहति गर्दभी ॥
एतावज्जन्मसाफल्यं देहिनामिह देहिषु ।
प्राणैरर्थैर्धिया वाचा श्रेय एवाचरेत्सदा ॥
एतावज्जन्मसाफल्यं यदनायत्तवृत्तिता ।
ये पराधीनतां यतास्ते वै जीवन्ति के मृताः ॥
एकेनापि सुपुत्रेण सिंही स्वपिति निर्भयम् ।
सहैव दशभिः पुत्रैर्भारं वहति गर्दभी ॥
एकं हि चक्षुरमलं सहजो विवेकः
विद्वद्भिरेव सह संवसनं द्वितीयम् ।
यस्यास्ति न द्वयमिदम् स्फुटमेव सोऽन्धः
तस्यापमार्गचलने वद कोऽपराधः ॥
एकः संपन्नमश्नाति वस्ते वासश्च शोभनम् ।
योऽसंविभज्य भृत्येभ्यः को नृशंसतरस्ततः ॥
ॠत्विक्पुरोहिताचार्यैर्मातुलातिथिसंश्रितैः
बालवृद्धातुरैर्वैद्यैर्ज्ञातिसंबन्धिबान्धवैः ।
मातापितृभ्यां जामीभिर्भ्रात्रा पुत्रेण भार्यया
दुहित्रा दासवर्गेण विवादं न समाचरेत् ॥
ॠतामृताभ्यां जीवेत्तु मृतेन प्रमृतेन वा ।
सत्यानृताभ्यां अपि वा न श्ववृत्त्या कदाचन ॥
उष्ट्राणां च विवाहेषु गीतं गायन्ति गर्दभाः ।
परस्परं प्रशम्सन्ति अहो रूपमहो ध्वनिः ॥
उपकर्तुं यथा स्वल्पः समर्थो न तथा महान् ।
प्रायः कूपस्तृषां हन्ति न कदापि तु वारिधिः ॥
उद्वेजनीयो भूतानां नृशंसः पापकर्मकृत् ।
त्रयाणामपि लोकानामीश्वरोऽपि न तिष्ठति ॥
उत्तमैरुत्तमैर्नित्यं संबन्धानाचरेत्सह ।
निनीषुः कुलमुत्कर्षमधमानधमांस्त्यजेत् ॥
उज्वलगुणमभ्युदितं
क्षुद्रो द्रष्टुं न कथमपि क्षमते ।
दग्ध्वा तनुमपि शलभः
दीप्तं दीपार्चिषं हरति ॥
उच्छैर्गतिर्जगति सिध्यति धर्मतश्चेत्
तस्य प्रमा च वचनैः कृतकेतरैश्चेत् ।
तेषां प्रकाशनदशा च महीसुरैश्चेत्
तानन्तरेण निपतेत् क्व नु मत्प्रणामः ॥
ईश्वराणां वचः सत्यं तथैवाचरितं क्वचित् ।
तेषां यत् स्ववचोयुक्तं बुद्धिमांस्तत् समाचरेत् ॥
इह विरचयन् साध्वीं शिष्यः क्रियां न निवार्यते
त्यजति तु यदा मार्गं मोहात्तदा गुरुरङ्कुशः ।
विनयरुचयस्तस्मात्सन्तः सदैव निरङ्कुशाः
परतरमतः स्वातन्त्रेभ्यो वयं हि पराङ्मुखाः॥
इदमेव हि पाण्डित्यं चातुर्यमिदमेव हि ।
इदमेव सुबुद्धित्त्वमायादल्पतरो व्ययः ॥
इदमस्खलितं धारय वारय परुषाक्षरा वाचः ।
एकः सकलजनानां जगति रिपुः परुषवाक् पुरुषः ॥
इक्ष्वाकुशर्यातिययातिराममान्धातृनाभागनृगाम्बरीषाः।
एते सकोशाः पुरुषाः सराष्ट्राः नष्टाः शरीरैः क्रतुभिर्धरन्ते ॥
आहवे व्यसने चैव दुर्भिक्षे शत्रुविग्रहे ।
राजद्वारे श्मशाने च यस्तिष्ठति स बान्धवः ॥
आसन्नमेव नृपतिर्भजते मनुष्यं
विद्याविहीनमकुलीनमसंस्कृतं वा ।
प्रायेण भूमिपतयः प्रमदा लताश्च
यत्पार्श्वतो भवति तत्परिवेष्टयन्ति ॥
आलस्यं यदि न भवेज्जगत्यनर्थः
को न स्याद् बहु धनको बहुश्रुतो वा ।
आलस्यादियमवनिः ससागरान्ता
संपूर्णा नरपशुभिश्च निर्धनैश्च ॥
आयुः श्रियं यशो धर्मं लोकानाश्य एव च ।
हन्ति श्रेयांसि सर्वाणि पुंसो महदतिक्रमः ॥
आम्रं छित्वा कुठारेण निम्बं परिचरेत्तु यः ।
यश्चैवं पयसा सिञ्चेन्नैवास्य मधुरो भवेत् ॥
